جلوه‌هايي از آيين سخنوري در دُستور سخن
«نهج البلاغه»، بر پايه شرح ابن ابي الحديد
علي اکبر فراتي
چکيده
از آنجا که مهم‌ترين ويژگي نهج البلاغه بلاغت است، بررسي آيين‌هاي سخنداني علوي نيز اهميت پيدا مي‌کند. همچنين، يکي از شيوه‌هاي مهم ابن ابي الحديد در شرح اين کتاب بزرگ منهج بلاغي است. نگارنده در اين مقاله سعي دارد نيم‌نگاهي به برخي از اين آيين‌ها و الگوهاي ادبي بلاغي نهج البلاغه از زبان شرح ابن ابي الحديد بياندازد.
کليد واژه‌ها: نهج البلاغه، شرح ابن ابي الحديد، بلاغت، آيين سخنوري، عادت عرب.
درآمد
ابن ابي الحديد و شرح نهج البلاغه
وي أبوحامد عبدالحميد بن هبة الله بن محمد بن محمد بن الحسين بن أبي الحديد، عز الدين مدائني معتزلي، دانشمند، فقيه، نويسندة متبحر، شاعر نيکوسرا و متکلم جدلي است که از فحول علما و نوابغ تاريخ‌نگاران در عصر چهارم عباسي، يعني روزگار طلايي شکوفايي علم و ادب به شمار مي‌رود.
در اوايل ماه ذو الحجة سال ۵۸۶ ق، در مداين ديده به جهان گشوده، ۱ در همان جا رشد يافت و از اساتيد آن سرزمين بهره برد. ۲ در پي حمله هولاکو به بغداد در سال ۶۵۵ ق، محکوم به اعدام شد، ۳ ولي به شفاعت ابن العلقمي وزير و وساطت خواجه نصيرالدين طوسي از مرگ رهيد. با اين همه، پس از مدت کوتاهي در بغداد درگذشت. ۴ از او آثار متعددي در زمينه‌هاي مختلف به جا مانده‌است که مهم‌ترين آن به قرار زير است: شرح نهج البلاغة، الفلك الدائر علي المثل السائر، نظم «فصيح» ثعلب، القصائد السبع
1.. فوات الوفيات، ج۱، ص۲۴۶.
2.. شرح نهج البلاغة، ج۱، مقدمة التحقيق، ص۱۲.
3.. دائرة المعارف الاسلامية الکبري، ج۲، ص۳۰۱.
