اعتبار دعاهاي ابن طاووس از نگاه او

دکتر مهدي احمدي ^۱

چکيده

اين مقاله در پي آن است که، از طريق نگاه ابن طاووس، نشان دهد دعاهايي که او ذکر کرده، چه اندازه قابل اعتماد و اطمينان است. از اين رو، از دو رويکرد در تبيين جايگاه دعاهاي ابن طاووس، با عنوان بررسي سند و متن حديث ـ که بر اساس معيارهاي پذيرفته شده در دانش نقد حديث انجام مي‌گيرد ـ و استفاده از قراين و مناظري ديگر، چون نگاه و نظر ابن طاووس بهره مي‌گيرد. روشن است که رويکرد دوم، امتياز نگاه دقيق، ريزبين، تفصيلي و همه جانبة رويکرد نخست را ندارد؛ با اين وجود مي‌تواند ميزان زيادي اعتماد بخش و اطمينان آفرين باشد. ابن طاووس دو گروه دعاها را ذکر کرده است؛ يک گروه ـ که اکثريت است ـ دعاهايي است که جنبة روايي دارد. اين گروه خود دو دستة را تشکيل مي‌دهد: دعاهايي است که با اسناد کامل نقل شده و وي بر درستي سند آنها تأکيد نموده است و دسته ديگر، دعاهايي است که سند ندارد يا سند آنها ضعيف است. استناد وي در اين روايات، روايات موسوم به تسامح در دلايل سنن است که از سند درست برخوردارند. گروه دوم دعاهايي است که انشاي ابن طاووس است. وي اين دعاها را، با استناد به روايت صحيح، انشا کرده و موارد آن را ـ که اندک نيز هست ـ مشخص نموده است. از اين رو، بر پاية جايگاه والاي رجالي، سند شناسي و وارستگي و شايستگي ابن طاووس، گواهي وي مي‌تواند اطمينان‌بخش باشد.

کليد واژه‌ها: ابن طاووس، دعا، اعتبار روايات.

درآمد

علي بن طاووس (۵۸۹ ـ ۶۶۴ ق)، در تاريخ اماميه، شخصيتي تأثيرگذار در بنياد دستگاه كلامي ـ دعايي شيعه و گسترش فرهنگ دعا شناخته مي‌شود. او عالم و محدثي پرتأليف بود. شماركتاب‌ها و رساله‌هاي وي در زمينه‌هاي مختلف، بيش از پنجاه عنوان است. رويكرد كلي ابن طاووس در اين تأليفات، حديثي است. از جمله زمينه‌هاي آثار او ـ که مهم‌ترين نيز هست ـ دعا، زيارت و فضايل اعمال است. دربارة آثار دعايي ابن طاووس، از جوانب مختلف، از ديرباز سخن‌ها گفته شده و كتاب‌ها و رساله‌هايي به رشته