فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50 - صفحه 171

وي از اينجا نتيجه گرفته است كه صالح بن عقبه، به صورت عام، در رجال النجاشي توثيق شده است و امامي است و به صورت عام مدح شده است.
محقق شوشتري در اين باره موضعي متفاوت و دقيق اتخاذ كرده است. وي صرف ذكر نام كسي را در رجال النجاشي، در صورتي كه مهمل باشد، دليل بر وثاقت و امامي بودن نمي‌داند. وي سه مثال نقض ذكر مي‌كند كه رجال النجاشي نام آنها را به صورت مهمل بيان كرده است، ولي به گفته تمام رجاليان آنها غيرثقه و مذموم‌اند. وي مي‌گويد نجاشي با اين‌که بيشتر از ديگران (شيخ طوسي و كشي) ضعفا را معرفي و مذهب فاسدان را بيان كرده است، ولي او نيز گاهي در بعضي از اين ضعفا سكوت كرده است. سپس مي‌گويد كسي در فطحيت عمار ساباطي و عبدالله بكير اختلافي ندارد، در حالي كه نجاشي درباره آنها سكوت كرده است؟ همان‌طور كه كسي در مذموم بودن فارس بن حاتم القزويني اختلافي ندارد، چرا که امام هادي( بهشت را براي قاتل او تضمين كرد، ولي نجاشي درباره او هم سكوت كرده است. ۱
با توجه به اين سه مثال نقض محقق شوشتري مي‌توان گفت كه در صورت سكوت نجاشي نمي‌توان به صورت قطعي وثاقت كسي را ثابت كرد، مگر اين‌که در جاي ديگر مدحي از او وجود داشته باشد.
آية‌الله سبحاني و نصرالله شبستري روايت مشايخ ثقات، مثل محمد بن اسماعيل بن بزيع و محمد بن الحسين بن ابي الخطاب را از او دليل مدح و توثيق براي صالح مطرح كرده‌اند؛ هرچند كه شبستري مي‌گويد اينها «حُسن» او را اثبات مي‌كند، ولي توثيقي برايش نيست. ۲
در هر حال، با وجود رد ابن‌غضايري و عده‌اي از بزرگان علم رجال، شايد نتوان به اين توثيقات اعتمادي كرد. و با توجه به اين‌که صالح بن عقبة بن قيس در طريق شيخ طوسي به قسمت اول روايت (بيان ثواب زيارت امام حسين( در روز عاشورا) وجود دارد، پس سنديت اين قسمت با شبهه مواجه خواهد شد. ۳
البته صالح در دو طريق ابن‌قولويه و طريق اول شيخ طوسي به زيارت عاشورا هم مطرح است، اما در جاهايي كه مشتركاً با سيف بن عميره روايت را نقل كرده‌اند، اشكالي در روايت به وجود نمي‌آورد؛ چرا که وثاقت سيف قبلاً اثبات شد. اما در جاهاي ديگري كه سيف در كنار او نيست، اثبات روايت با اشكال مواجه است. ۴

1.. قاموس الرجال، ج۱، ص‌۲۸. نويسنده كتاب از اين صبح روشن سعي كرده با دلائلي گفته علامه شوشتري را پاسخ دهد:۱. ما من عام و قد خص؟! ؛ ۲. شايد مسأله بسيار واضح بوده است؟!؛ ۳. احتمال غفلت و سهو؟! به هر حال، اين توجيهات پاسخگو نيست؛ چرا که اگر دليل اول و سوم را بپذيريم، بايد امكان وقوع آن را در موارد ديگر هم پذيرفت. دليل دوم هم خودش دليل است بر اين‌که بايد در اين سه مورد تضعيفات بيان مي‌شد (اگر به آن واضحي بوده است). جهت بررسي بيشتر ر.ک: از اين صبح روشن، ص‌۱۷۷ ـ ۱۷۸.

2.. ر.ک: رسائل و مقالات، ج۳، ص‌۴۰۶؛ لؤلؤالنضيد في شرح زيارة مولانا الشهيد، ص ۴۸.

3.. روي محمد بن اسماعيل بن بزيع، عن صالح بن عقبه، عن ابيه عن ابي جعفر(: (بيان ثواب زيارت امام حسين( در روز عاشورا)... قال صالح بن عقبه و سيف بن عميره، قال علقمه بن محمد الحضرمي: قلت لابي جعفر(:... (بيان متن زيارت عاشورا توسط امام باقر علیه السلام).

4.. سند كامل الزيارات: حدثني حكيم بن داود و غيره، عن محمد بن موسي الهمداني، عن محمد بن خالد الطيالسي، عن سيف بن عميره و صالح بن عقبه، عن علقمه بن محمد الحضرمي و محمد بن اسماعيل، عن صالح بن عقبه، عن مالك الجهني، عن ابي‌جعفر(:... (بيان ثواب زيارت امام حسين( در روز عاشورا...) قال صالح بن عقبه و سيف بن عميره، قال علقمة بن محمد الحضرمي، قلت: لابي جعفر(:... (بيان متن زيارت عاشورا توسط امام).

صفحه از 423