فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50 - صفحه 170

البته در عمل، اگر به مقايسه تضعيفات ابن‌غضايري و كسي مثل نجاشي بپردازيم، تفاوت زيادي بين آنها نخواهيم ديد. ۱
اما آيا درباره صالح بن عقبه مدحي وجود دارد كه بتواند تضعيف ابن‌غضايري را درباره او كنار بگذارد. نجاشي در كتاب فهرستش فقط او را معرفي كرده است ۲ . شيخ طوسي هم در رجالش صرفاً به معرفي او بسنده مي‌كند. ۳
برخي از علماي رجال ذكر نجاشي را توثيق عام مي‌دانند و معتقدند اگر نجاشي نام كسي را در كتابش بيان كرده باشد، حتي اگر از او مدحي هم نكرده باشد، او امامي و ثقه است. ايشان عمدتاً به گفته نجاشي در ابتداي كتابش استناد مي‌كنند كه گفته است در اين كتاب متقدمان از سلف صالحمان را نام مي‌بريم. ۴ و چون از لفظ صالح استفاده كرده است، پس رجال كتاب او به جز كساني كه خودش آنها را تضعيف كرده است، بقيه همگي ثقه و امامي‌اند.
نويسنده شفاء الصدور همين نظر را پذيرفته است. وي حتي كساني را كه در الفهرست شيخ نيز مطرح شده‌اند، امامي مذهب مي‌داند ۵ كه البته در اين قسمت اخير مخالفان زيادي دارد. ۶ برخي ديگر از علما، با كمي عقب‌نشيني، در اين باره معتقد شده‌اند آنهايي كه نجاشي تنها اسم آنها را آورده، فقط امامي مذهب هستند. آية‌الله خويي در اين باره مي‌گويد هر آن‌که نجاشي نام او را آورده است، از اصحاب ماست. پس اگر به خلاف آن تصريح نكرده باشد، مي‌توان گفت وي امامي مذهب است. ۷
آية‌الله سبحاني در كتاب كليات في علم الرجال مي‌گويد:
هر آن‌که را كه نجاشي به صورت مهمل ذكر كرده است، سكوتش دليل بر مدح و امامي بودن آن فرد نيست، اگرچه امامي نبودن او موضع تأمل است و تا زماني كه تصريح به خلاف نكرده، اصل امامي بودن اوست. ۸
ولي ايشان در مقاله‌اي كه درباره زيارت عاشورا نوشته‌اند، مي‌گويند:
ضابطه اصلي در تمام كساني كه نجاشي آنها را ذكر كرده است اين است كه امامي‌اند و اگر كسي غير امامي باشد، به مذهب او اشاره كرده است. همان‌طور كه اگر قدحي دربارة او بود بيان مي‌كرد. ۹

1.. براي بررسي بيشتر درباره ابن‌غضايري و كتاب الضعفاء ر.ک: «جريان شناسي غلو (بخش دوم)»، نعمت‌الله صفري. نويسنده اين مقاله، پس از بررسي كوتاهي در اقوال مختلف درباره ابن‌غضايري و كتاب الضعفاء جدولي را تدوين كرده كه ملاك آن معرفي متهمان به غلو در كتاب الضعفاء است و ضمن ذكر اسامي آنها نظريات سه رجالي بزرگ، كشي، نجاشي و شيخ طوسي و همچنين قمي‌ها را هم درباره اين افراد بيان كرده است. در مجموع، فقط شش نفر هستند كه نظر نجاشي درباره آنها با ابن‌غضايري فرق مي‌كند.

2.. رجال النجاشي، ص‌۲۰۰، ش۵۳۲.

3.. رجال الطوسي، ص‌۱۲۶، ۲۲۱، ۳۵۲.

4.. رجال النجاشي، ص۳.

5.. شفاء الصدور، ص۴۷.

6.. ر.ک: معجم رجال الحديث، ج۱، ص‌۱۰۳؛ كليات في علم الرجال، ص۷۰؛ قاموس الرجال، ج۱، ص‌۲۸.

7.. معجم رجال الحديث، ج‌۱، ص‌۱۰۳.

8.. كليات في علم الرجال، ص‌۶۲.

9.. رسائل و مقالات، ج۳، ص‌۴۰۵.

صفحه از 423