فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50 - صفحه 155

مصباح الزائر فقط اشاره‌اي به اين نكته مي‌كند كه در نسخه‌اي از مصباح كبير که نزد او بوده، بخش صد لعن و صد سلام وجود ندارد و ايشان اين قسمت را از مصباح صغير نقل كرده است. در ميان كتاب‌هاي متأخر نيز تنها تعداد محدودي از آنها به بحث از سند زيارت عاشورا پرداخته‌اند.
از مجموع حدود ۶۴ جلد كتاب موجود در اين زمينه، تنها حدود پنج كتاب به طور مفصل درباره سند زيارت عاشورا بحث كرده‌اند كه اولين آنها كتاب شفاء الصدور في شرح زيارة العاشور است و شايد به دليل تأييد و تمجيد آية‌الله ميرزاي شيرازي و توجه و اعتماد محدثان و مورخاني مثل حاج شيخ عباس قمي، مهم‌ترين كتاب موجود در اين زمينه باشد. قطعاً اين كتاب از جامع‌ترين كتب موجود در اين زمينه است. نويسنده در فصول مختلف به نقد ديدگاه‌هاي موجود و نظريات علما پرداخته است. بيشتر حجم كتاب را بحث درباره متن زيارت به خود اختصاص داده است و كمتر موضوعي درباره زيارت عاشوراست كه در اين كتاب مطرح نشده باشد؛ اما در برخي از موضوعات، بويژه بحث لعن در زيارت عاشورا، برخي استدلالات كتاب قوت زيادي ندارند. ۱
كتب ديگري كه درباره سند زيارت بحث كرده‌اند، با كمي تغييرات، گفتار شفاء الصدور را نقل كرده و توضيح داده‌اند. از آن ميان، نام چند كتاب مهم را ـ كه در اين باره نوشته شده ـ نقل مي‌كنيم و درباره هر يك توضيحات مختصري خواهيم داد.
يكي از مهم‌ترين كتب نوشته شده، كتاب اللؤلؤ النضيد في شرح زيارة مولانا الشهيد است. اين كتاب نوشته نصرالله شبستري است. ايشان، به طور مفصل، تك تك طرق نقل زيارت عاشورا را بررسي كرده و راويان موجود در اين حديث را معرفي كرده است. نويسنده كتاب، در پايان، نتيجه گرفته كه تمام طرق موجود كامل و بي‌نقص است. اين كتاب، در بين كتاب‌هاي موجود، تفصيل بيشتري دارد و در برخي موارد، ابتكارات جديدي ارائه كرده است كه در مباحث آينده به آنها كمابيش اشاره خواهيم كرد. ويژگي ديگر اين كتاب، رعايت انصاف در مباحث است و اين‌که از ابتدا تلقي به قبول نكرده است و در صورت وجود اشكال يا ايرادي آن را مطرح مي‌كند.
مقاله‌اي كه آية‌الله سبحاني نوشته است، يكي ديگر از آثار موجود است. وي در اين نوشته بيان مي‌كند كه زيارت عاشورا را شيخ طوسي به سه طريق (طريق اول به بيان ثواب زيارت امام حسين( پرداخته است؛ ولي دو طريق ديگر، به طور مستقيم، به زيارت عاشورا مرتبط‌اند)، و ابن‌قولويه به دو طريق بيان كرده است. رويكرد ايشان در اين مقاله به گونه‌اي است که به دنبال اثبات تمام طرق موجود بوده و در هر قسمت، به هر نحوي سعي كرده‌ که به اشكالات موجود پاسخ دهد.
در شماره ۴۱ فصلنامه علوم حديث نيز مقاله‌اي به قلم آقاي محمدي مظفر چاپ شد که نويسنده در آن، به بررسي اسناد زيارت عاشورا پرداخته و طريق سوم شيخ طوسي را اصح اين اسناد مي‌داند.

1.. ر.ک: شفاء الصدور، ص۵۴۰.

صفحه از 423