نقد و بررسي ديدگاه قرطبي

كليت سخن قرطبي را مي‌پذيريم، ولي خوانندگان را به مطالب زير توجه مي‌دهيم:
۱. بدان صورتي كه اكثريت نقل كرده‌اند كه سه روز متوالي اهل بيت علیهم السلام چيزي نخوردند، معقول به نظر نمي‌رسد و سخن قرطبي صحيح است؛ ولي بايد بدين مطلب توجه داشت كه اصل قضيه، آن است كه علي بن ابراهيم در تفسير خود، آن را در چند خط بيان داشته كه در آن به اطعام مسكين، يتيم و اسير اشاره شده است و به احتمال زياد، در يك شب بوده و انفاقشان نيز از حلوايي بوده كه حضرت فاطمه‌( درست كرده بوده است؛ بدين گونه كه اهل بيت علیهم السلام بهترين غذايشان را انفاق كردند و خود با چيزهاي ديگر افطار كردند؛ نه اين‌که تنها با آب افطار كرده باشند.
پس بدان صورتي كه بيان شد و علي‌بن ابراهيم به صورت مسند و صحيح نقل كرده است، هيچ استبعادي به نظر نمي‌رسد. آري، استبعاد در آن چيزهايي است كه قصه‌گويان و راويان و زبان حال گويان بدان افزوده‌اند و به گمان خود گفته‌اند كه هر چقدر عجيب‌تر باشد، كرامت اهل بيت علیهم السلام بيشتر مبيّن مي‌شود؛ و حال آن‌كه اين عجيب گويي‌ها مورد وهن نيز مي‌شود.
ما نيز نمي‌پذيريم كه علی علیه السلام بچه‌هاي چهار يا پنج ساله (نه پنج يا شش) را سه روز گرسنه نگه داشته باشد.
۲. اشعار نيز ظاهراً از خود علی علیه السلام و حضرت زهرا علیها السلام نيست، بلكه آيندگان به عنوان زبان حال متذكر آن شده‌اند؛ چرا كه نه تنها حفظ آن بعيد است، منتظر گذاشتن سائل و به مشاعره پرداختن، به هيچ وجه منطقي به نظر نمي‌رسد.

نتيجه

از مباحث مطرح شده چنين استفاده مي‌شود كه برخي از آيات قرآن در شأن اهل بيت علیهم السلام نازل شده است؛ هرچند قابل تعميم به ديگر مؤمنان نيز است كه اگر چنان وضعي را كسب كنند، مخاطب آيات باشند.
از جمله آياتي كه در شأن نزول آن، داستان‌هايي از اهل بيت علیهم السلام نقل شده است، آيات اول سوره انسان است كه صاحبان اسباب نزول و كتب تفسيري بحث‌هايي در اين خصوص بيان كرده‌اند كه عبارت‌اند از:
الف. غالب صاحب نظران سورة انسان را مدني مي‌دانند بدان جهت كه در مكه، اسيري وجود نداشته و تاريخ‌نگاران سُوَر، اين سوره را جزء سُوَر مدني ذكر كرده‌اند و سخناني غير از اين، مستند نيست و حاكي از تعصب است.
ب.‌ اصل داستان را علي بن ابراهيم در تفسير بيان داشته كه حضرت زهرا علیها السلام حلوايي درست كرد و به هنگام غذا، در سه نوبت پي در پي، در يك شب آن را به مسكين و يتيم و اسير انفاق كردند. دراين روايت آمده است كه خود اهل بيت علیهم السلام از آن حلوا نخوردند؛ نه اين‌که هيچ غذايي نخوردند. سند اين روايت صحيح و به طور مسند نقل شده است.
ج. برخي ديگر از روايات، مطالبي را بر اصل داستان افزوده‌اند كه علاوه بر مرسل، ضعيف و مجهول بودن اين روايات، مطالبي در آنها عنوان شده است كه معقول به نظر نمي‌رسد، مثل: ۱. نذر و روزه