المعري است که ديوان بزرگي به نام لزوم ما لا يلزم يا لزوميات دارد، نيکو و با کيفيت. ^۱ ابن ابي الحديد بابي را تحت عنوان «باب لزوم ما لا يلزم و إيراد أمثلة منه» باز مي‌کند، و توضيحات جامعي در آن مي‌آورد.
نمونه‌ اين قاعده خطابه در نهج البلاغه در سخن امير المؤمنين علیه السلام است که فرمود: «فإنه أرجح ما وُزِنَ و أفضل ما خُزِنَ» ^۲ شارح مي‌گويد:
و قوله(: «وزن» و «خزن» بلزوم الزاي، من الباب المسمى لزوم ما لا يلزم، و هو أحد أنواع البديع، و ذلك أن تكون الحروف التي قبل الفاصلة حرفاً واحداً، هذا في المنثور، و أما في المنظوم فأن تتساوى الحروف التي قبل الروي، مع كونها ليست بواجبة التساوي. ^۳
چنان كه مي‌بينيم، از باب التزام، قبل از فاصله، يعني حرف نون، حرف زاي آمده است و «زن» در هر دو کلمه پيش گفته مشترک است.

۶. مقابله

مقابله يکي ديگر از موارد بديع است که در کلام علوي مي‌توان ديد، و ابن ابي الحديد در شرح خود، به بهانه سخن امام: «السبقة الجنة والغاية النار»، بابي خاص را تحت عنوان «استطراد بلاغي في الکلام علي المقابله» به اين صناعت ادبي اختصاص داده است. ^۴ مقابله از محسنات معنوي بديع، آن است که دو يا چند معناي موافق و هماهنگ ذکر شود، سپس معاني مقابل آن به ترتيب آورده شود. ^۵ در مقابله ممکن است الفاظ مقابل ضد خود قرار گيرند، و يا لفظ مقابل ضد نباشد. ^۶ و ^۷ اما شارح معتزلي در اين‌که مقابله در ضد و غير ضد هر دو باشد، اشکال مي‌کند، و اعتقاد دارد تقسيم مقابله به مقابله شيء به ضد و غير ضد ـ که ابن اثير مي‌گويد ـ صحيح نيست، بلكه حتماً بايد ضد باشد و يا آنچه بر سبيل آن جاري است. ابن ابي الحديد، پس از رد قول صاحب مثل السائر، مي‌گويد: