علوم حديث 1 - صفحه 163

گفتنى است كه ابن معين، رجالىِ معروف، درباره عبدالرحيم بن زيد عمّى، يكى از كسانى كه در حديث فوق از راويان بوده، در «الموضوعات» چنين مى گويد: «عبدالرحيم بن زيد كذاب ليس بشي» و بخارى در «العفاء» گفته: «وهو [أى عبدالرحيم] متروك» و درباره حمزه جزرى، راوى ديگرى كه او نيز حديث را نقل كرده مى گويد: «وحمزة هذا ساقط متروك». شمس الدين ذهبى (م ۷۴۸ هـ .): كتب تراجم از جمله الدرر الكامنة، طبقات الشافعية، فوات الوفيات، البدر الطالع، شذرات الذهب، النجوم الزاهره، طبقات القراء و... وى را ستوده اند. ابن تغرى بردى، درباره او مى گويد: «الشيخ الامام الحافظ المؤرخ صاحب التصانيف المفيدة».
ذهبى، در كتاب «ميزان الاعتدال فى نقد الرجال» در موارد متعددى حديث «نجوم» را مورد خدشه قرار داده است. از جمله در شرح حال جعفر بن عبدالواحد هاشمى قاضى، پس از نقل گفته علماء درباره او، مى افزايد:
و من بلاياه، عن وهب بن جرير عن ابيه عن الأعمش، عن ابى صالح، عن ابى هريرة، عن النبى ـ ص ـ «اصحابى كالنجوم من اقتدى بشى ءٍ منها اهتدى» ۱ .
و در جاى ديگر در ذكر حالات «زيد العمى» پس از نقل حديث مى گويد: «فهذا باطل ۲ ». تاج الدين، ابن مكتوم (م ۷۴۹ هـ .): ذكر حالات وى در الدرر الكامنة، حسن المحاضرة، طبقات القراء، الجوهر المضيئة فى طبقات الحنفية و... با ستايش آمده است. سيوطى درباره او مى گويد: «ابن مكتوم تاج الدين ابو محمد القيسى جَمَع الفقه واللغة».
وى (ابن مكتوم) نيز با استشهاد به سخنان استادش ابو حيّان كه قبلاً از او سخن به ميان آورديم، عين گفته او را درباره حديث «نجوم» از «البحر المحيط» در كتاب خود (الدرر اللقيط من البحر المحيط) نقل كرده است ۳ .

1.ميزان الاعتدال، ج ۱، ص ۴۱۳

2.همان، ج ۲، ص ۱۰۲

3.الدرر اللقيط من البحر المحيط، المطبوع على هامش البحر المحيط: البحر المحيط، ج ۵، ص ۵۲۷

صفحه از 188