علوم حديث 1 - صفحه 147

آن معطوف مى گردد و همين رغبت به دار بقا، او را بر سر نشاط مى آورد كه از آن پس به خاطر كسالت، گرفتار هيچ گونه حالات ناخوش نمى گردد، و يا به علت غفلت، به سستى دچار نمى شود.
همتِ والاتر از همت مذكور، همتى است كه صاحب آن، نفس خود را بر هيچ چيزى، جز مقصود و معبود، وابسته نسازد، و حتى به نعيم آخرت نيز چشم ندوخته باشد. چنين فردى هيچ گاه دچار ضعف و سستى نمى گردد؛ و اصولاً ارباب اهتمام، گرفتار ملال نمى شوند و در اشاره به همين همت اخير است كه خداوند متعال درباره پيامبرش مى فرمايد:

۰.«مازاغَ البصرُ وَ ماطَغى».

و چون ارتفاعِ از اعتماد بر آثار، و فرا رفتن از اين پايگاه از طريق همت، جز به مدد الهى و توان آفرينى او امكان پذير نمى باشد، حضرت سيدالشهدا (عليه السلام) به دنبال اين درخواست، به خدا عرض مى كند:

۰.«انك على كل شَى ءٍ قدير»...

۰.و محققاً تو بر هر چيزى قادر هستى.

با چنين تعبيرى است كه روشن مى شود قدرت الهى، شامل هر مقدورى مى گردد؛ زيرا هر مقدور، عبارت از «شى ء» است.
آنگاه امام حسين (عليه السلام) عرض مى كند:

۰.«اِلهى هذا ذُلّى ظاهرٌ بَيْنَ يَدَيْك، وَهذا حالى لايَخْفَى عَلَيْكَ، مِنْكَ اَطْلُبُ الْوُصوُلَ اِلَيْكَ، وَبِكَ اَسْتَدِلُّ عَلَيْكَ»...

۰.خدايا! اين ذُلّ و خوارى و تواضع من است كه آشكارا در برابر تو نمايان مى باشد، و اين حال من است كه بر تو پوشيده نيست، از خود تو جوياى وصول به تو هستم، و به وسيله تو بر وجود تو استدلال مى كنم و از ناحيه تو، به خود تو راه مى برم.

هدف امام (عليه السلام) اين است كه ذُل و تواضع او از طريق تذلل و دعا و تبتل و التماس، قبلاً در آغاز همين دعا مطرح شده است؛ لذا «ذُلّ» خود را، با كلمه «هذا» كه اشاره به نزديك است بازگو مى نمايد، و عرض مى كند: «هذا ذلى». بنابراين، ظهورِ ذُلّ و خاكسارى آن حضرت، از آن رُوست كه هيچ نكته باريكى از نكات دقيقِ تذلل، در كيفيت خاكسارى اش مخفى نبوده است. پس ذُلّ و خاكسارى او در برابر خدا آشكارا و ظاهر و پديدار بوده است؛ بخصوص در شرايطى كه آن حضرت در آن به سر مى برد؛ چون در روز عرفه و در مِنى به

صفحه از 188