۳ ـ اعتقاد به اينكه ابوالخطاب پس از مرگ از ملائكه گرديد.
۴ ـ اعتقاد به تناسخ، بدين معنى كه مى گفتند: روح هر يك از كسانى كه (پيامبرانى كه) به حدّ خدايى مى رسند، پس از چندى به پيامبر بعدى منتقل مى شود.
۵ ـ اعتقاد به اينكه در هر زمانى دو پيامبر وجود داشته است كه يكى ناطق و ديگرى صامت بوده است؛ مثلاً محمد ـ ص ـ رسول ناطق و على ـ ع ـ رسول خاموش بود. ۱
و يا گروه بَشّاريه منسوب به بَشّار شعيرى (جوفروش) كه در زمان امام صادق و امام كاظم ـ عليهما السلام ـ مى زيسته است، قائل به خدايى حضرت على ـ ع ـ و امام صادق ـ ع ـ و پيامبر اكرم ـ ص ـ و نيز معتقد به تناسخ بودند. ۲
و درباره گروهى به نام مُفوّضه چنين نقل شده است كه آنها حضرت محمد ـ ص ـ را مدبّر اوّل و على ـ ع ـ را مدبّر ثانى عالَم مى دانند. ۳
ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ در برابر اين گروههاى مختلف، به شدّت ايستادگى كرده و عقايد آنها را محكوم نموده و آنها را از شيعه جدا دانسته اند. و به طرق گوناگون از لعن و نفرين گرفته تا صدور فرمان كشتن درباره رؤساى آنان، به مبارزه با آنان پرداختند. ۴
بسيارى از علماى شيعه هنگام ذكر غلات، در حقيقت به معرّفى اين نوع غلوّ (يعنى غلوّ در ذات و نه غلوّ در صفات) پرداخته اند كه به عنوان نمونه به چند مورد اشاره مى نماييم:
۱ ـ شيخ ابو اسحاق ابراهيم بن نوبخت كه يكى از متكلّمين شيعه در نيمه اوّل قرن چهارم بوده در كتاب كلامى خود به نام «ياقوت» كه قديمى ترين كتاب كلامى موجود شيعه مى باشد، درباره غلات چنين مى نويسد:
«وقول الغلاة يبطل اصله استحالة كون البارى تعالى جسماً و معجزات
1.فرق الشيعة، ص ۵۷ و ۵ ؛ الملل والنحل، ج ۱، ص ۱۸۰؛ المقالات والفرق، سعد بن عبدالله بن ابى خلف اشعرى قمى، تصحيح و تعليق محمدجواد مشكور، چاپ دوّم: مركز انتشارات علمى و فرهنگى ۱۳۶۱ ش.
2.المقالات والفرق، ص ۶۰
3.تعليقات محمد جواد مشكور بر «المقالات و الفرق»، ص ۲۳۸ به نقل از الفرق بين الفرق، ص ۱۵۳
4.براى اطلاع بيشتر مراجعه شود به: «آراء ائمة الشيعة فى الغلاة»، ميرزا خليل كمره اى، تهران، چاپ افست حيدرى، ۱۳۵۱ ش.
