عنوان
متن
خدمات الکترونیکی
» خدمات
» محصولات پژوهشگاه
» پست الکترونیک
» بانک پژوهشگران
» پایگاه های وابسته
» پایگاه حدیث نت
» پایگاه دانشگاه قرآن و حدیث
» پایگاه مرکز آموزش الکترونیک
» پایگاه مؤسسه دارالحدیث
» پایگاه پردیس تهران
اخبار
» پژوهشکده علوم و معارف حديث
» پژوهشکده تفسیر اهل بيت علیهم السلام
» پژوهشکده کلام اهل بيت علیهم السلام
» پژوهشکده اخلاق و روان شناسی اسلامی
» اخبار پژوهشی
پژوهشگاه
» ساختار
» ریاست
» شورای پژوهشگاه
» شورای پژوهشی پژوهشگاه
» حوزه ریاست و روابط عمومی
» معاونت پژوهش
» معاونت اداری مالی
» مدیریت نظارت، طرح و برنامه
» هیئت علمی پژوهشگران
» نمودار سازمانی پژوهشگاه
» معرفی
» معرفی اجمالی
» اساسنامه
» آیین نامه ها
» اهداف
» چشم انداز ده ساله
» بیانیه ماموریت
» بیانیه ارزش ها
فهرست "
تفسیر موضوعی روایی؛ چیستی، مبانی و روش
"
مقدمه
فصل اول: کلیات
درآمد. جایگاهشناسی انواع تفسیر
الف ـ گونه (نوع/ قسم)
ب ـ گرایش (اتجاه/ لون)
ج ـ روش (منهج/ اسلوب)
هندسۀ گونههای مختلف تفسیر
گونههای تفسیر پیوسته
گونههای تفسیر گزینشی
نکات کلی
بخش اول. مفهوم شناسی «تفسیر موضوعی روایی»
۱. تفسیر
۲. موضوعی
۳. «تفسیر موضوعی»
۴. روایی
تعریف «تفسیر موضوعی روایی» (تمر)
چند نکته
تفاوت تمر با تحقیق در کتاب و سنت
بخش دوم. اهمیت و ضرورت
الف ـ تفسیر موضوعی
۱. پاسخگویی به نیازهای انسان معاصر
۲. تعمیق و ترویج معارف قرآنی
۳. ترسیم اعجازی ملموس از قرآن برای مخاطبان امروزی آن
۴. حل اختلافات آیات و پاسخ به تعارض درونی و برونی قرآن
۵. تعیین دیدگاه قرآن در برابر سیل افکار و نظرات علمی در علوم انسانی
۶. استنطاق قرآن
ب ـ رویکرد روایی
۱. معیار شدن فهم معصوم علیه السلام در تبیین آیات موضوع
۲. مصونیت از خطا و انحراف در پرتو جمع کتاب و عترت
۳. کشف بهتر و کاملتر آیات مرتبط
۴. شناخت ابعاد ناپیدای موضوع در قرآن
۵. هماهنگی با سفارش خود قرآن
بخش سوم. پیشینه تفسیر موضوعی
الف ـ ریشههای نخستین
ب ـ پیدایش (سده چهاردهم ه .ق)
ج ـ توسعه و شکوفایی (سده پانزدهم ه .ق)
بخش چهارم. انواع تفسیر موضوعی
۱. سوره، مصطلح، موضوع
۲. درونقرآنی و برونقرآنی
۳. توصیفی و نظریهپردازانه
۴. محض و روایی
۵. کلنگر و جزءنگر
بخش پنجم. تفاوتهای تفسیر موضوعی و ترتیبی
۱. تفاوت در هدف
۲. تفاوت در نقش مفسر
۳. تفاوت در دشواری
فصل دوم: مبانی
مبانی عام تفسیر موضوعی
۱. جواز تفسیر موضوعی
۱. مذمت تفسیر موضوعی در آیات
۲. مذمت تفسیر موضوعی در روایات
۳. اخلال در نظام توقیفی آیات و مخالفت با حکمت الهی
۴. بیسابقه بودن تفسیر موضوعی
۵. منافات تفسیر موضوعی با هدف قرآن
۶. نابودی سیاق آیات در تفسیر موضوعی
۷. کنار رفتن ثقل اصغر در تبیین و عرضه مفاهیم دینی با تفسیر موضوعی
۲. محدودیت تفسیر موضوعی به لحاظ گسترۀ موضوعات
۱. از دریچه عقل
۲. از دریچه نقل
نتیجه
۳. جامعیت محتوایی قرآن
۴. نیاز به تفسیر موضوعی با وجود عقل و تجربه بشری
۵. تفسیر موضوعی در طول تفسیر ترتیبی
۶. سازگاری درونی و بیرونی آیات
۷. زمانشمولی و جهانشمولی قرآن (جاودانگی و جهانیبودن)
دلایل جاودانگی و جهانیبودن قرآن
پاسخ به یک شبهه
۸. امکان رهایی آیات و عبارتهای قرآنی از پیوندهای متنی و…
الف ـ دلیل جواز الغای سیاق و بافت
انواع الغای سیاق
۱. الغای سیاق با نفی خصوصیت
۲. الغای سیاق با تمسک به مدلول استعمالی
قواعد الغای سیاق
ب ـ دلایل جواز الغای اسباب نزول، شان نزول و فضای نزول
۱.لازمه جهانی بودن و جاودانگی در کنار حجم نامحدود...
۲. سیره عملی معصومان علیهم السلام در الغای اسباب، اشخاص و فضای نزول
نمونهای از روایات الغای اشخاص نزول
نمونهای از روایات الغای فضای نزول
قواعد الغای پیوندهای برونمتنی
چند نمونه تطبیق
۹. مراد بودن تمامی دقایق، اشارات و تناسبات دورنی آیات...
۱. حکمت، قدرت و رحمت نامحدود خالق قرآن
۲. سیرۀ معصومان علیهم السلام در تعامل با آیات
۳. روایات توصیف قرآن
چند نمونه تطبیق
۱۰. نظاممندی معارف در قرآن
یک. اقتضای علم و حکمت الهی
دو. ام الکتاب بودن برخی آیات
۱۱. صحت انتظار نظریهپردازی قرآنی
مبانی تفسیر روایی
۱. حجیت تفسیر پیامبر و اهل بیت علیهم السلام
۲. نیاز به سنت در تبیین قرآن
۳. حجیت اخبار واحد ثقه یا مورد وثوق در تفسیر
۴. نقشآفرینی روایات ضعیف السند در تفسیر
۵. نقشآفرینی روایات اهل سنت در تفسیر
گونههای روایات تفسیری اهل سنت
بررسی ارزش روایات تفسیری اهل سنت
۱. روایات مرفوع (نبوی)
۲. روایات موقوف (صحابه)
۳. روایات مقطوع (تابعین)
شیوه تعامل با روایات اهل سنت و عرصههای کارآمدی آنها
دشواریهای بهرهگیری از روایات تفسیری عامه
مبانی خاص تمر
۱. ریشهداشتن بیشتر روایات معرفتی در ظاهر قرآن
پاسخ به یک شبهه
۲. کمال تفسیر موضوعی در بهرهگیری کافی از روایات
۱. لزوم کشف دیدگاه سنت
۲. لزوم دخالت ندادن سنت در عناصر تفسیر موضوعی
۳. لزوم استفاده از سنت در کشف دیدگاه قرآن
فصل سوم: پیشنیازها
پیشنیازهای عام تفسیر موضوعی
۱. تسلط و حضور ذهن نسبت به معانی و دقایق آیات
۲. آشنایی با روش فهم اجتهادی آیات و مهارت کافی در آن
۳. آشنایی با شیوههای استنطاق قرآن
۴. شناخت ماهیت، مبانی، روش و قواعد تفسیر موضوعی
۵. شناخت قواعد و ویژگیهای نظریهپردازی
الف ـ تعریف نظریه
ب ـ شاخصههای نظریه
۱. کاشفیت عِلّی
۲. توان پیشبینی
۳. شفافیت و صراحت
۴. اختصار
ج ـ کارکردهای نظریه
۱. گسترش شناخت و تفسیر واقع
۲. پیشبینی آینده
۳. راهنمای عمل (کنترل پدیدهها)
۴. ایجاد زبان مشترک
۵. توسعه علوم
د ـ تعریف نظریهپردازی
ه ـ تفاوت نظریهپردازی قرآنی با نظریهپردازی تجربی
۶. شناخت مقتضیات زمان و مکان
۷. آشنایی به دانشی که موضوع برونقرآنی به آن مربوط میگردد
پیشنیازهای تمر
۱. آشنایی با روش فهم حدیث
۲. شناخت آسیبهای حدیث و حدیثپژوهی
۳. مهارت در تشکیل «خانوادۀ حدیثی موضوع»
یک. جست و جوی روایات موضوع با کلیدواژهای محدودِ اولیه، از طریق نرمافزارهای حدیثی و نیز مطالعه ابواب مرتبط
دو. توسعه کلیدواژگان و شناخت ابواب مرتبط
سه. جست و جوی اصلی با کلیه کلیدواژگان
چهار. جست و جوی تکمیلی با کلیدواژگان جدید و مطالعه ابواب...
پنج. تعیین عناوین ابواب کلی روایات
شش. مطالعه دقیق یافتهها و سازماندهی آنها ذیل عناوین...
هفت. مرور نهایی
۴. آشنایی با روششناسی فهم مفاد روایات تفسیری
فصل چهارم: روش و ضوابط
مرحلۀ اول: موضوعشناسی
یک. تعیین موضوع
الف ـ ضوابط عام تعیین موضوع
۱. صراحت و شفافیت
۲. نو بودن و تکراری نبودن
۳. سودمندی کافی پژوهش موضوع
۴. جزئی و محدود بودن موضوع
۵. داشتن دغدغه موضوع
ب ـ ضوابط خاص تعیین موضوع در تفسیر موضوعی
۱. قرار داشتن موضوع در قلمرو موضوعی ظاهر آیات
۲. اشاره صحیح به «قرآن» در عنوان
شیوههای تعیین موضوعات تفسیر موضوعی
۱. ارتباط فکری با جهان خارج
۲. تأمل در آیات قرآن
۳. مطالعه مقالات و کتابهای تخصصی علوم انسانی
۴. مشورت با صاحبنظران، کارشناسان و افراد مرتبط با...
۵. شرکت در همایشها و نشستهای علمی
۶. بررسی پیشنهادهای فراخوانهای علمی
دو. مطالعه دستاوردهای بشری
پاسخ به یک سؤال
سه. تعیین اهداف و سؤالات
مرحلۀ دوم: استکشاف
یک. گردآوری و ساماندهی روایات موضوع
دو. شناسایی آیات موضوع
شیوههای کشف آیات موضوع
۱. استفاده از کلید واژگان مناسب
۲. مطالعه کل قرآن
۳. جست و جوی واژگان موضوع در تفاسیر
۴. رجوع به متخصصان
۵. استفاده از فرهنگهای موضوعی قرآن
۶. بهره گیری از روایات پیرامون موضوع
۷. مطالعه آثار حاوی نگاه اسلامی و قرآنی به موضوع
سه. تهیه فهرست آیات و سیاقها به ترتیب نزول
۱. رکوعات قرآنی
۲. واحدهای تفسیری المیزان
۳. واحدهای تفسیری مجمع البیان
۴. واحدهای تفسیری نمونه
۱. ترتیب مصحف
۲. ترتیب نزول
چهار. تأمل در آیات، نکتهنگاری و عنوانسازی
شیوه نکتهنگاری
ضوابط نکتهنگاری
۱. آزاداندیشی و پرهیز از دخالت انگارههای پیشین
۲. بهرهگیری از اشارات و دقایق آیات
۳. عدم اکتفا به فهم بخشی از آیه
۴. توجه به سیر پیشرفت موضوع در قرآن
پنج. گردآوری روایات ذیل آیات موضوع
شش. مطالعۀ تفسیر اجتهادی آیات موضوع و فیشبرداری
نکات و ضوابط
هفت. تأمل در روایات ذیل آیات و نکتهنگاری
نکات و ضوابط
مرحلۀ سوم: سازماندهی
یک. تهیه طرح اولیه (دستهبندی منطقی ریزموضوعات)
شیوه و نکات تهیه طرح
دو. ریشهیابی روایات موضوع در آیات (تفسیر معکوس)
فواید تفسیر معکوس
۱. توسعه و تعمیق مفاهیم آیات موجود
۲. شناسایی آیات جدید
۳. بینیازی کاربرد احادیثِ موضوع از بررسیهای سندی
۴. غربالشدن روایات از طریق تفسیر معکوس
پاسخ به یک ایراد
راههای تفسیر معکوس
۱. تأمل بیشتر در آیات شناسایی شدۀ موضوع
۲. بهرهگیری از بحار الانوار و آثار دارالحدیث
۳. توجه به عبارتهای تقطیع شده آیات
۴. جستجوی روایات در تفاسیر
سطوح تفسیر معکوس
کاربست یافتههای تفسیر معکوس
سه. اصلاح و تکمیل طرح
مرحلۀ چهارم: تحلیل و نظریهپردازی
یک. پردازش دادهها و نگارش
اقدامات لازم
روش
ضوابط و نکات
۱. مهار ذهنیتهای قبلی و توجه تام به آیات
۲. کلاننگری و عبور از نگاه جزئی به آیات
۳. بیان مصادیق امروزی آیات
۴. پرهیز از علمزدگی و علمستیزی
۵. تأنی و پرهیز از شتاب در نظریهپردازی
۶. استنطاق حداکثری
۷. احتیاط علمی
دو. جمعبندی و نتیجهگیری
ضوابط و نکات
۱. احتیاط علمی در انتساب به قرآن
۲. توجه به بعد تعلیلی نظریه برای تقویت آن
۳. پرهیز از چکیدهنویسی یا گزارش نویسی
ضمیمه. برخی دشواریها
۱. بینرشتهای بودن تفسیر موضوعی
۲. نبود روایات تفسیری کافی ذیل بخشهای متعدد آیات
۳. ارزیابی نظریۀ نهایی
کتابنامه
تمامی حقوق این پایگاه به پژوهشگاه قرآن و حدیث تعلق دارد
