ديدگاه دوم. نزول دفعى بر قلب پيامبر صلى اللَّه عليه و آله: بنا بر اين ديدگاه، دو نزول قرآن عبارت اند از: نخست، نزول حقيقت يا روح قرآن در شب قدر بر قلب پيامبر صلى اللَّه عليه و آله به صورت دفعى و دوم، نزول آن در قالب الفاظ به صورت آيات و سوره‏ها به گونه تدريجى. شيخ صدوق، ^۱ فيض كاشانى، ^۲ شيخ ابوعبداللَّه زنجانى ^۳ و علامه طباطبايى بر اين باورند. علامه طباطبايى در استحكام‏بخشى به اين ديدگاه و تشريح آن بسيار كوشيده است. بر اساس تبيين او از اين ديدگاه، مقصود از نزول قرآن در شب قدر، نزول دفعى قرآن با همين الفاظ و و اجزا و فصول نيست. قرآن حقيقتى متعالى دارد بدون الفاظ و اجزا و فصول و شأن نزول كه به ادراك بشر عادى در نمى‏آيد و قرآن حاضر كه در چنين هيئتى است، مثالى است از آن ، و گويى جامه‏هايى است بر قامت آن . ^۴
از سوى ديگر، آياتى كه از نزول قرآن در شب قدر سخن گفته‏اند، از كلمه «انزال» سود برده‏اند كه نزول دفعى را مى‏رساند و نزول دفعى نمى‏تواند در قالب الفاظ باشد. هر يك از آيات قرآن ناظر به وقايعى خاص است و نزول آنها پيش از آن وقايع معقول نيست. ناگزير، مراد از نزول دفعى قرآن در شب قدر، نزول حقيقت آن است .
برخى از شاگردان علامه طباطبايى از اين حقيقت، به «روح قرآن» تعبير كرده و گفته‏اند: قرآن در شب قدر با نزولى اجمالى و غير زمانى كه بر نزول تفصيلى و زمانى مقدم بوده، نازل شده و مى‏توان از آن با تعبير«روح قرآن» ياد كرد كه عارى از قالب كلمات، آيات و سور است و چون پيامبر واجد اين روح شد، همان حقيقتى كه

بايد افزود كه برخى روايات تصريح دارند كه سوره حمد در آغاز بعثت نازل شده است. ^۱ نتيجه آن كه بخشى از قرآن، پيش از ماه رمضان نازل شده و در صورت نفى نزول دفعى، تصريح قرآن بر نزول كلّ قرآن در ماه رمضان، بى‏معنا خواهد شد.
ديدگاه نزول دفعى و تدريجى خود به دو ديدگاه فرعى تقسيم مى‏شود:
ديدگاه نخست. نزول دفعى بر بيت‏معمور: بنا بر برخى روايات فريقين، قرآن، نخست بر بيت‏معمور و سپس در طول مدت رسالت پيامبر صلى اللَّه عليه و آله از آن جا به تدريج بر ايشان فرود آمده است. ^۲ شمارى از مفسّران و قرآن‏پژوهان، پيرو اين ديدگاه اند، مانند: طبرى (م ۳۱۰ ق)، ^۳ شيخ صدوق (م ۳۸۱ق)، ^۴ زَمَخشَرى (م ۵۳۸ق)، ^۵ فخر رازى (م‏۶۰۶ق)، ^۶قرطبى(م ۶۷۱ق)، ^۷ زَركشى (م ۷۹۴ق)، ^۸ ابن حجر عسقلانى (م ۸۵۲ ق)، ^۹سيوطى (م ۹۱۱ق)، ^۱۰ ملاّ فتح اللَّه كاشانى (م ۹۸۸ق)، ^۱۱ بُروسَوى (م‏۱۱۳۷ق)، ^۱۲آلوسى (م ۱۲۷۰ ق)، ^۱۳ نهاوندى (م ۱۳۷۱ ق) ^۱۴ و زرقانى (معاصر). ^۱۵