165
گزیده شناخت نامه حدیث

برخى افراد مانند رافع بن خديج نیز از پیامبر، اجازه خواستند روايت ایشان را بنویسند و پيامبر اجازه فرمود.۱ پس از فتح مکه، نیز پيامبر خطبه خواند و در پايان سخن، مردى يمنى به نام ابوشاه (ابو شاة)، از پيامبر اکرم خواست که آن خطبه براى او نوشته شود. پيامبر نیز به اصحابش فرمود: «اين خطبه را براى ابوشاه بنويسيد».۲

شخصى نیز خدمت پيامبر رسيد و از کم‏حافظه بودن خود، شکوه کرد. پيامبر اکرم به دستان او اشاره کرد و فرمود: «از دستت، کمک بگير و اين آثار را بنویس».۳

امام على و نگارش احاديث پيامبر

امام على علیه السّلام، نقش بى‏نظيرى در کتابت حديث نبوى داشته و نخستين و بزرگ‏ترين نگارنده احاديث پيامبر بوده است. ايشان، نگارش برخی پيمان‏نامه‏هاى رسمى را بر عهده داشت و افزون بر آن، مجموعه‏هاى «صحيفه علی» و «کتاب على » را نيز از سخنان پیامبر، گرد آورد.«صحيفه امام على »، نوشته کوچکى از سخنان پيامبر و همواره متصل به غلاف شمشير امام على بوده است.۴ منابع معتبر حديثى اهل سنّت، از آن فراوان ياد نموده و احاديثش را نقل کرده‏اند.

نام اين صحيفه، ده بار در صحيح بخارى، سه بار در صحيح مسلم و پنج بار در ديگر کتاب‏هاى مشهور اهل سنّت، آمده است که مجموعا نُه حديث را حکايت کرده‏اند.۵

«کتاب امام على»، بزرگ و نوشته‌‌ای از پوست به طول هفتاد ذراع بوده که چون درهم پیچیده و جمع مى‏شد، به کلفتى ران شتر می‌‌گشت.

یادکرد از کتاب علی و نقل رواياتش در منابع حديثى شيعه، پُر بسامد است. اهل بيت به آن استناد کرده و احکامى از آن را برخوانده‏اند.۶ شيوه تدوين اين کتاب،بدین‏گونه بوده که

1.. ر.ک: شناخت نامۀ حدیث: ح ۴۴۷.

2.. ر.ک: همان ح ۴۲۷.

3.. ر.ک: همان ح ۴۴۴.

4.. ر.ک: سنن النسائى: ج ۸ ص ۱۹.

5.. ر.ک: «صحیفه امیر مؤمنان علیه السّلام» مجلّه علوم حدیث: شماره ۳ ص ۴۱ ـ ۶۰.

6.. ر.ک: الکافى: ج ۳ ص ۵۰۵ ح ۱۷.


گزیده شناخت نامه حدیث
164

تحلیلی درباره نگارش حديث۱

نگارش سخنان پيامبر اکرم از آغاز تا پايان سده اوّل هجرى، دوران پرفراز و نشیبی را گذرانده است.در ابتدا و در حضور پيامبر، روايات ايشان نوشته مى‏شد، ولى پس از رحلت ایشان در دهه دوم هجرت، کتابت روايات نبوى متوقّف شد. بهانه‏هاى گوناگونى براى اين امر بيان شده است که هيچ یک مقبول نمی نماید. کاهش نگارش حديث در دوره‏ای نزديک به صد سال، پيامدهاى ناگوارى در عرصه معارف دينى و سنّت نبوى پديد آورد. در پایان سده اول هجری، ممنوعيت نگارش حدیث لغو شد فرهنگ مکتوب، به تدریج جايگزين فرهنگ شفاهى شد و روايات نبوى، کتابت و تدوين شدند. مباحث مرتبط با اين قضايا را بررسى مى‏کنيم.

۱. نگارش حديث در عصر پيامبر

کتابت و ثبت سخنان رهبران و شخصيت‏هاى اثرگذار، شيوه‏اى کهن و عقلايى است که موجب ماندگارى و بقاى متون مهم مى‏شود، هر چند گاه نیازمند اجازه گرفتن بویژه برای نشر آن است. از اين رو، طبيعى است که نگارش روايات پيامبر نيز ميان پيروان ايشان رواج داشته باشد. پيامبر اکرم خود نیز در سفارش به کتابت سخنانش ‏فرمود: «اين دانش را بنويسيد».۲ يا «دانش را با کتابت، در بند کنيد».۳ و نیز «اين علم را بنويسيد که در دنيا يا آخرت، به شما سود مى‏رساند».۴

1.. به قلم پژوهشگر ارجمند، جناب حجّة الإسلام والمسلمین سید محمّدکاظم طباطبایى.

2.. ر.ک: شناخت‌ نامۀ حدیث: ح ۴۰۹.

3.. ر.ک: همان ح ۴۰۵.

4.. ر.ک: همان ح ۴۰۹.

  • نام منبع :
    گزیده شناخت نامه حدیث
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1400/08/19
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1658
صفحه از 439
پرینت  ارسال به