گفتنى است در برخى موارد، معناى حديث از محدوده درک معمول، بالاتر بود و راويان را وادار به عرضه آن بر امامان علیهم السّلام مى‏ساخت؛ مانند احاديث طينت و خلقت انسان،^۱ احاديث شقاوت و سعادت،^۲ احاديث علم امام و گستره آن،^۳ احاديث حضور امامان علیهم السّلام بر بالين محتضر^۴ و احاديث صَعْب و مُستَصعَب.^۵

۴. حلّ اختلاف

نقل ناقص و نادرست متن حديث و نيز عدم نقل يا توجّه به قرينه‏ها و زمينه‏هاى صدور حديث، موجب تصوّر اختلاف شده و راويان را وادار به عرضه اين گونه روايات کرده است؛ مانند عرضه عبد السلام بن صالح هروى در باره کفّاره روزه‏خوارى،^۶ ابراهيم بن محمّد هَمْدانى در باره مقدار فطريه،^۷ على بن مهزيار در باره قصر و اتمام نماز در حرمين^۸ و عبد اللّه بن محمّد، نسبت به محل خواندن نماز نافله فجر در سفر.^۹ براى اطّلاع از نمونه‏هاى ديگر، می‌‌توان به کتاب معانى الأخبار، نوشته شيخ صدوق، مراجعه کرد.^۱۰

که مانع از ترک سرزمين مبتلا به بيمارى طاعون است^۱و برخى ديگر، در باره حکم خضاب کردن مو،^۲ حرمت زراندوزى،^۳ پرسش کرده‏اند. نقل‏هاى مشهور «اِختِلافُ اُمَّتي رَحمَةٌ»،^۴ «مَن کُنتُ مَولاهُ فَعَلِيٌّ مَولاهُ»^۵ و «يَسعى بِذِمَّتِهِم أدناهُم»،^۶ «لا جَبرَ ولا تَفويضَ ولکِن أمرٌ بَينَ أمرَينِ»،^۷ «لا يَأبَى الکَرامَةَ إلاّ حِمارٌ»،^۸ «عَورَةُ المُؤمِنِ عَلَى المُؤمِنِ حَرامٌ»،^۹ «أنتُمُ المُستَضعَفونَ بَعدي»^۱۰ و «أعَوذُ بِکَ مِن شَرِّ السّامَّةِ وَ الهامَّةِ»^۱۱ از نمونه‏هاى ديگر عرضه حديث هستند.

گفتنى است سؤال از جهت صدور و وجود و عدم تقيّه را نيز مى‏توان در اين‏جا افزود؛ مانند سؤال در باره تمام خواندن نماز در سفر مکه و مدينه^۱۲ و تقسيم ارث.^۱۳

۳. نيل به فهم برتر

درايت حديث، سفارش ائمّه علیهم السّلام و مورد علاقه راويان فهيم بوده است. راويان، گاه حديث را مى‏پذيرفتند؛ ولى کنجکاوى‏شان اقتضا مى‏کرد که آن را دقيق‏تر و عميق‏تر فرا گيرند. براى نمونه، پرسش زُراره از امام باقر علیه السّلام در باره همسانی اشراف و بزرگان عصر جاهلى با اسلام از این قبیل است.^۱۴ نمونه‏هاى ديگرى نيز هستند.^۱۵