عرضه‏هايى در باره سيره پيامبر صلی الله علیه و آله در نوافل ماه رمضان^۱ و انتخاب مسير بازگشت^۲ و حقّ پيامبر در خمس،^۳ مسئله مهدويت وغيبت و ظهور امام زمان علیه السّلام ^۴ و انديشه‏هاى غاليان نيز از اين زمره‏اند.^۵

۲. دست‏يابى به متن و معناى اصلى حديث

بعضى از راويان، عامدانه، احاديثى را تغيير مى‏داده و برخى، ناخواسته، برداشت نادرست کرده‏اند. عرضه حديث، سوء برداشت يا تحريف صورت گرفته را برمى‏نمود. يک نمونه، عرضه احاديثى در باره گوشت خوردن از سوى سکونى^۶ و به گونه خلاصه‏تر از سوى عبد الأعلى، وابسته آل سام بر امام صادق علیه السّلام است.^۷ نمونه‏هاى ديگرى، مانند ارتباط ولايت امام على علیه السّلام با پيدايش يا زُدايش فقر^۸ و حکم نوافل نمازهاى روزانه^۹ نيز موجود است.

دستيابى به قرينه‏هاى جانبى، بويژه فضا و اسباب صدور حديث، از دستاوردهاى عرضه به انگيزه تبيين بوده است؛ قرينه‏هايى مهم که به دلايل مختلفى، گاه نقل نشده و حديث را مبهم و يا گرفتار مشکل ناسازگارى با مسلّمات کرده‏اند. راويان دقيق، به اين مسئله، توجّه داشته و عرضه‏هايشان، به نقل قرينه‏ها و تبيين حديث، انجاميده است. براى نمونه، کسى مانند على بن مغيره، در باره سخن منقول از پيامبر صلی الله علیه و آله در باره گوسفند مُرده سوده، از امام صادق علیه السّلام سؤال مى‏کند.^۱۰ ابان بن اَحمَر نيز از امام کاظم علیه السّلام در باره حديثى نبوى مى‏پرسد

انگيزه و دستاوردهاى عرضه

اطمينان از صدور، اعتبارسنجى و نقد حديث و نيز تبيين عميق حديث، از انگيزه‏هاى عرضه‏اند. کنجکاوى راوى، ناسازگارى درونى يا بيرونى حديث، غرابت و يا انسجام نداشتن متن و نيز عدم فهم متن، سؤال‏هايى را براى راوى پديد مى‏آورد که مى‏توان اين گونه به آنها اشاره کرد:

۱. اطمينان از صدور. آيا اين متن از معصوم علیه السّلام صادر شده است؟

۲. صحّت متن و پيراستگى از آسيب. آيا متن به درستى نقل شده است؟

۳. اسباب ورود حديث. آيا هنگام صدورحديث، قرائنى ناگفته بوده است؟

۴. غريب الحديث و مجاز. آيا معانى الفاظ و اصطلاحات، دقيق فهميده شده‏اند؟

۵. جهت صدور. آيا حديث از روى تقيّه بيان شده است؟

۶. فهم ‌ژرف و بلندى مضمون. آيا به لايه‏هاى عميق‏تر معرفتى اشاره دارد؟

۷. جامع‏نگرى. اختلاف و تعارض اين متن با متون ديگر، چگونه حل مى‏شود؟

اين پرسش‏ها و مانند آنها، موجب عرضه حديث ‏شده‏اند که برخى را بررسى مى‏کنيم.

۱. اطمينان از صدور

روايات و کتاب‏هايى که اطمينان به صدور يا صحّت متن آنها کامل نبوده است، بر امامان علیهم السّلام عرضه شده تا با ردّ و تأييد ايشان، حکم آنها روشن شود. صحيفه زهد امام سجّاد علیه السّلام که ابو حمزه ثمالى آن را مى‏يابد و بر امام باقر علیه السّلام عرضه مى‏کند،^۱ عرضه کتاب ديات مشهور به «کتاب ظريف» بر امام صادق علیه السّلام^۲، عرضه کتاب عبيداللّه‏ حلبى، راوى فقيه و بزرگ شيعى بر همو^۳ و عرضه کتاب‏هاى بنى فضّال بر امام حسن عسکرى علیه السّلام^۴، نمونه‏هاى در خور ارائه‏اند.