301
گزیده شناخت نامه حدیث

اختيار همه است؛ ولى حديث به عنوان حاکى سنّت، گونه‏اى کوشش بشر و نيازمند بررسى است. از اين منظر، عرضه حديث و دستيابى به نظر معصوم علیه السّلام در باره آن، ضرور جلوه مى‏کند و نقش جريان عرضه در شکل‏گيرى معارف اسلامى و پاسدارى از حريم حديث، روشن مى‏شود.

۲. آسيب‏هاى نقل حديث. نقل حديث، گاه دست‏خوش آسيب‏هايى گشت که تعامل با آن را مشکل ساخت. راويان و محدّثان، کوشيدند با عرضه اين نقل‏ها بر امامان علیهم السّلام، آسيب‏هاى دامنگير حديث را بزُدايند. بسيارى از اين آسيب‏ها، اکنون روشن و گردآورى شده‏اند.۱

۳. پيدايش و گسترش احاديث ساختگى. تقدّس و حجّيت حديث، موجب شد تا برخى سودجويان، به جعل حديث، اقدام کنند. اين جريان، در دوره اُمَويان گسترش يافت و به سبب آلوده کردن فضاى علمى، زمينه رويارويى معصومان و راويان ايشان را فراهم آورد. جريان عرضه حديث، بخش مهمّى از اين رويارويى است، هر چند محدود به آن نمانْد و دستاوردهاى ديگرى نيز به ارمغان آورد.

۴. ابهام در برخى روايات. جدا شدن قرينه‏هاى مقامى و سياقى کلام، گاه به ابهام سخن مى‏انجامد. همچنين تفاوت سطح معرفتى مخاطب کلام امام و حديث‏پژوهان بعدى، مى‏تواند ابهام‏آفرين باشد. افزون بر اين، درايت و فهم عميق حديث، سفارش ائمّه علیهم السّلام، نياز اصلى فقيهان و دیگر ژرف‏نگران وادى معارف است.۲ رجوع به خبرگان در اين علم، بويژه امامان، شيوه رهروان حقيقت بوده است.

۵. اختلاف روايات. اختلاف روايات، علل گوناگونى دارد؛ امّا علّت اختلاف - هر چه باشد -، موجب اشکال در فهم و اعتراض و طعنه ديگران بر شيعيان شد. راويان، براى فهم و پاسخ‏گويى، به عرضه احاديث بر امامان و حلّ تعارض و اختلاف پرداختند.

۶. در دسترس بودن معصومان علیهم السّلام. نياز و ضرورت مراجعه به خبرگان براى حلّ آسيب‏ها

1.. ر.ک: آسیب‏شناخت حدیث، عبد الهادى مسعودى و آسیب شناسی حدیث، ربانی بیرجندی.

2.. ر.ک: ص ۱۹۱ (ترغیب به فهم حدیث).


گزیده شناخت نامه حدیث
300

تاریخچه، زمینه و دستاوردهای عرضه حديث۱

عرضه احاديث بر قرآن، عقل و سّنت قطعى، يا نسبت‌سنجى آنها با واقعيت‏هاى خارجى و تاريخى، بخشى از تبيين و نقد حديث بوده است. شيوه ديگر، عرضه حديث بر امامان و عالمان دينى است. تلاشى متفاوت با «عرض الحديث» که به معناى مقابله و نسخه‏خوانى بوده و ميان استاد و شاگرد، رواج داشته است. اگر چه مقابله نسخه‏ها نيز کوششى براى زدودن افزوده‏ها و اصلاح کاستى‏ها بوده است؛ امّا روش مورد نظر ما، ارائه حديث يا مجموعه‏هاى حديثى بر امامان علیهم السّلام، يا اصحاب بزرگ و معتمَدشان بوده است، تا تأييد و تبيين امام علیه السّلام را به دست آورند، يا به فهم برترى از حديث، نائل شوند و يا دستاوردى ديگر.۲

زمينه‏هاى عرضه

شکل‏گيرى جريان عرضه حديث، مانند ديگر جريان‏هاى فکرى در بسترى از نيازها و وضعيت علمى، اجتماعى و سياسى شکل گرفته است که به برخى اشاره مى‏شود:

۱. متنْ محور بودن. منبع اصلى براى فهم معارف اسلام و دستيابى به تکاليف شرعى،متن قرآن و حديث است. اين جايگاه، اقتضا دارد که به صدور، صحّت و دلالت منابع متنى خود، اطمينان داشته باشيم. قرآن، منبع اصلى و بدون تصحيف و تحريف، در

1.. به قلم پژوهشگران ارجمند، حجج اسلام: سید محمّدکاظم طباطبایى و عبدالهادى مسعودى.

2.. گفتنى است: عرضه عقاید و اندیشه‏هاى کلامى و به طور کلّى، عرضه دین بر امامان علیهم السّلام، جریان دیگرى است که به سبب پیوستگى کلام و حدیث، بخصوص در دوره‏هاى نخستین، بخشى از گفتگوى راویان را با امامان در بر گرفته که در نوشته‏اى دیگر به آن پرداخته شده است ر.ک: مقاله «عرض دین»، سید محمّدکاظم طباطبایى (مجموعه مقالات کنگره حضرت عبد العظیم حسنى: ج ۲۴ ص ۱۹۳ ـ ۲۴۵).

  • نام منبع :
    گزیده شناخت نامه حدیث
    سایر پدیدآورندگان :
    عبدالهادي مسعودي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1400/08/19
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1913
صفحه از 439
پرینت  ارسال به