عمل کند، نصيبش می‏شود و هر کس روشی ناپسند بنيان نهد، جزاى آن و کيفر هر کس که تا روز قيامت بدان عمل کند، بر عهده‏اش خواهد بود.

کاربرد واژه سنّت، در معناى لغوى‏اش، يعنى روش و طريقه، فراوان است، ولی در برخی روايات و پيرو آن ميان محدّثان و فقيهان و عالمان، کاربردهایی متفاوت یافته که افزون بر معناى لغوى، ويژگى خاصّى را نیز در خود جای داده است. اين کاربردها در برخى عرصه‌ها به اصطلاح تبديل شده‏اند و کاربران در این عرصه‏ها مانند فقیهان یا محدثان، چه بسا معنای اصطلاحی را منظور دارند بی آن که قرینه‏‏ای بیاورند. از این رو برای فهم متون، نیازمند آگاهی از کاربردهای اصطلاحی «سنّت» هستیم. این کاربردها را در روايات بر می‌‌شمریم.

۱. مقابل بدعت

در اين کاربرد، مراد از سنّت، رهنمود صادرشده از پيامبر اکرم يا امام معصوم است.^۱بر این پايه، به هر سخن، عمل، يا ترک عمل از سوی معصوم، سنّت می‏گوییم و حجّت شرعى تلقّى مى‏شود و در مقابل بدعت، قرار مى‏گيرد. بدعت، چيزى است که بدون استناد به منبع وحيانى جزو شريعت، قلمداد شود. سنّت، بدين معنا، گستره معنايى فراوانى دارد و دیگر کاربردها يعنى واجبات غير قرآنى، مستحبّات و عمل مستمرّ معصومان را در برمى‏گيرد. ^۲ کتاب‏هايى با نام «سنن نسائى و بيهقى» به اين اصطلاح از سنّت، اشاره دارند.

۲. عمل مستحب

گاه مقصود از سنّت، عمل مستحب در برابر عمل واجب یعنی «فرض»، «فريضة» يا «مکتوبة» است. فقيهان، نیز از عمل مستحب با عنوان «مسنون» ياد مى‏کنند. روایات متعددی ناظر به اين معنا از سنّت‏اند.براى نمونه در یک روایت نمازهاى روزانه واجب ّولى خواندن آنها به جماعت، سنّت یعنی مستحب شمرده شده است.^۳

توضیح معانى سنّت^۱

واژه سنّت، از ماده «سنن»، به معناى جريان يافتن، روان شدن و انجام عمل به آسانی است.^۲ از اين ماده، سنّت به معناى سيره، روش و سبک رفتار به کار رفته است.^۳ این کاربرد در قرآن به شکل «سنّة اللّٰه‏»^۴، «لِسُنَّتِنَا»^۵ آمده که مراد از آن روش خداوند و قوانين تکوينى حاکم بر جهان است که همیشگی اند و غیر قابل تبديل و تغيير. در قرآن «سنّة الأولين»^۶ نیز آمده که ناظر به روش کينه‏توزانه مشرکان و شیوه رویارویی خداوند با آنان است. سنّت، به معناى روش، نیز عام و ناظر به هر دو روش پسنديده و ناپسند است.^۷ برای نمونه در این روايت نبوى هر دو معنا آمده است:

۰.مَنْ سَنَّ سُنَّةً حَسَنَةً كَانَ لَهُ أَجْرُهَا وَ أَجْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ مَنْ سَنَّ سُنَّةً سَيِّئَةً كَانَ عَلَيْهِ وِزْرُهَا وَ وِزْرُ مَنْ‏ عَمِلَ‏ بِهَا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَة.^۸

هر کس روشى نیکو بنيان نهد، پاداش آن و پاداش هر کس که تا روز قيامت بدان