محتواى آن را قابل عمل و بى اعتنايى به آن را ناپسند مى‏شمریم.این شیوه که طرفداران بیشتری بویژه در اعصار گذشته دارد را می‌‌توان به سیره عقلا مستدل نمود.

سیره عقلا

انسان‏ها در مواجهه با دیگران، مانند داد و ستد مالی، پيگيرى مسائل حقوقى و قضايى، و بسیاری دیگر از روابط اجتماعی، نیازمند تصميم گيرى‏ بر پایه اطلاعات و گزارش‏هايى هستند که بدون واسطه يا با واسطه از ديگر مردمان اخذ کرده‏اند.

بنابراين، روند و روال زندگى اجتماعى، مبتنى بر تبادل اطلاعات و آگاهى با ديگران است و بدون آن چرخه زندگى و تصميم‏گيرى دچار آسيب و رکود ميشود. در تحليل رويکرد انسان‏ها در مواجهه با گزارش ديگران، نیازمند بررسی ارکان چهارگانه: « اهميت گزارش و مفاد آن»، «قرائن همراه گزارش»، «منبع و واسطه گزارش»، و پیامدهای رد و قبول گزارش» هستیم. نتیجه تابع برآيند مجموعه‌‌این بررسی در عرصه های چهارگانه است. به سخن دیگر، هر اندازه مفاد خبر مهم و قابل اعتنا باشد، رويکرد سخت‏گيرانه‏ترى در اعتماد بر آن در پيش مى‏گيرند؛ و گزارشى که قرائن بيشترى آن را همراهی می‌‌کند، بهتر پذیرفته می‌‌شود؛ و گزارشى که منابع معتبرتر و بیشتر و قابل اعتمادتر با واسطه کمتر دارد، زودتر مقبول می‌‌گردد.در بخش پیامد نیز

اگر ضرر محتمل در ردّ خبر افزون شود، در پذيرش آن احتياط کرده و به آن عمل مى‏کنند تا ضرر محتمل کمترى متوجه آنان شود.

اين رويکرد، طيفى گسترده و منعطف از اعتماد تام تا عدم اعتماد را براى گزارش‏ها به ارمغان می‌‌آورد. در این رویکرد، روایات یک به یک، تحليل شده و اعتبار و واقع‏نمايى آن ارزش گذارى مى‏شود. آن گاه با توجه به برايند امتيازهاى موجود در هر روایت، عکس العمل مناسب در ردّ و قبول آن نشان داده مى‏شود.

اين شيوه برای روانسازى روابط اجتماعى، میان عقلا شکل گرفته و به دور از سختگيرى و دقت بیش از حدّ و انعطاف نداشتن از یک سو و آسان گیری و رهاشدگی از دیگر سو

۱۰.

شرط‏های پذیرش روایت^۱

ملاک ردّ و قبول روایت، دغدغه هميشگى عالمان و محدثان بوده و با پديدآمدن فاصله زمانى بيشتر با دوره پيامبر و اهل بيت، پيچيدگى بيشترى یافته است. عالمان در دوره‏هاى گوناگون، رويکردهاى متفاوتی داشته‏اند که در دو رویکرد اصلی وثوق سندى و وثوق صدورى می‌‌گنجند.

در وثوق سندی، راويان موجود در سند روايت و نیز اتصال حلقه های سند، بررسی می‌‌شود که بر پایه وثاقت و مذهب راويان، چهار دسته روايت صحيح، حسن، موثق و ضعيف می‌‌یابیم. سه گروه اوّل معتبر و گروه چهارم غير معتبر به شمار می‌‌آید. از نظر اتصال نیز تنها حدیثی که افراد واقع در سند همدیگر را درک کرده باشند، معتبر و حدیث منقطع و مقطوع و مشابه آن، نامعتبر است. در اين شيوه، اعتماد اصلى بر راويان است و قرائن ديگر کمتر در اعتبارزایی يا اعتبارزدايى روايت اثر دارند.

در وثوق صدورى، اعتماد بر مفاد خبر و با توجه به اندازه واقع‏نمايى آن است. بر اساس اين ديدگاه، اعتماد يا عدم اعتماد به روایت راويان، از قواعد عمومى، عرفى و فراگير اعتبار گزارش و خبر در جامعه بشرى پيروى مى‏کند. انسان‌ها به خبری که شایع و متواتر شده اعتماد می‌‌یابند ولی در دیگر اخبار، خود را نيازمند قرائن اطمينان‏بخش در ناحيه راوى، منبع و متن روایت می‌‌بینند. اگر برايند قرائن موجود در اين سه حوزه به گونه‏اى باشد که اعتماد و وثوق عرفى به گزارش پديد آورد، خبر را موثوق الصدور مي‏ناميم و آگاهى پديد آمده از