رَقیقَینِ، أحَدُهُما أرَقُّ مِنَ الآخَرِ، فَالرَّحیمُ أرَقُّ مِنَ الرَّحمٰنِ، وَ‏ كِلاهُما رَقیقانِ.^۱

۰.هر گاه بنده بگوید: (بِسْمِ ٱللّٰهِ ٱلْرَّحْمٰنِ ٱلرَّحِیمِ)، خداوند عز و جل مى‏گوید: بنده‏ام مرا با دو اسم لطیف صدا زد که یکى از دیگرى لطیف‏تر است. هر دو، لطیف ‏اند؛ امّا رحیم، لطیف‏تر از رحمان است.

این حدیث را نیز مى‏توان مؤیّد احادیث پیشین دانست؛ زیرا با توجّه به این که رقّت در باره خداوند متعال بى‏معناست، رقیق‏تر بودن صفت «رحیم»، به معناى رحمت بیشتر و با کیفیّت بهتر است که طبعاً با رحمت خاصّ الهى، سازگاری دارد.

ظاهر این دسته از احادیث، با احادیث دسته اوّل، ناسازگارند، بلکه به ‏گفته آیة اللّٰه‏ خویى رحمه الله ظاهر آنها با قرآن هم مخالف است. از این رو، ایشان معتقد است ناگریز باید آنها را تأویل کرد یا کنار گذاشت؛^۲ زیرا کلمه «رحیم» در قرآن، بدون اختصاص به مؤمنان و جهان آخرت به کار رفته است، چنان که در آیات زیر مى‏بینیم:

۰.(فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی وَ مَنْ عَصانِی فَإِنَّكَ غَفُورٌ رَحِیمٌ.^۳

۰.هر کس از من پیروى کند، از من است و هر کس از من نافرمانى کند، پس تو آمرزنده و مهربانى).

۰.(نَبِّئْ عِبادِی أَنّی أَنَا ٱلْغَفُورُ ٱلْرَّحِیمُ.^۴

۰.بندگانم را آگاه کن. من، آمرزنده مهربانم).

۰.(إِنَّ ٱللّٰهَ بِالنّاسِ لَرَؤُفٌ رَحِیمٌ.^۵

۰.خداوند با مردم، رئوفِ مهربان است).

این احادیث، دلالت دارند که رحمانیّت خداوند متعال، به دنیا اختصاص ندارد؛ بلکه خداوند منّان در دنیا و آخرت، موصوف به صفات «رحمان» و «رحیم» است.

دسته دوم: احادیثى که مضمونشان مؤیّد این دیدگاه است که صفت «رحمان» به رحمت عامّ الهى و صفت «رحیم» به رحمت خاصّ او اشاره دارد، مانند آنچه از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمود:

۰.الرَّحمٰنُ اسمٌ خاصٌّ بِصِفَةٍ عامَّةٍ، وَ الرَّحیمُ اسمٌ عامٌّ بِصِفَةٍ خاصَّةٍ.^۱

۰.رحمان، اسم خاص با توصیف عام است و رحیم، اسم عام با توصیف خاص.

ظاهراً مقصود از این روایت، آن است که «رحمان»، نام ویژه خداوند متعال است که به رحمت فراگیر او اشاره دارد و به عکس، «رحیم» نامى است که تنها به خدا اختصاص ندارد؛ ولى بیانگر رحمت خاصّ او به انسان‏هاى شایسته است.

در روایتى دیگر از امام صادق علیه السلام در تفسیر (بِسْمِ ٱللّٰهِ ٱلْرَّحْمٰنِ ٱلرَّحِیمِ) آمده است:

۰.الرَّحمٰنُ بِجَمیعِ خَلقِهِ، وَ الرَّحیمُ بِالمُؤمِنینَ خاصَّةً.^۲

۰.رحمتگر به همه آفریدگانش و مهربان، فقط به مٶمنان است.

در روایتى از عیسى علیه السلام نیز نقل شده است:

۰.الرَّحمٰنُ رَحمٰنُ الدُّنیا، وَ الرَّحیمُ رَحیمُ الآخِرَةِ.^۳

۰.رحمان، رحمتگرِ دنیا و رحیم، مهربانِ آخرت است.

ابن عبّاس در تفسیر (بِسْمِ ٱللّٰهِ ٱلْرَّحْمٰنِ ٱلرَّحِیمِ)، از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل کرده است که فرمود:

۰.إِذا قالَ العَبدُ: (بِسْمِ ٱللّٰهِ ٱلْرَّحْمٰنِ ٱلرَّحِیمِ) قالَ اللهُ عز و جل: عَبدی دَعانی بِاسمَینِ