وَ تَخَلّىٰ‏ مِنَ الهُمومِ، إلّا هَمّاً واحِداً انفَرَدَ بِهِ، فَخَرَجَ مِن صِفَةِ العَمىٰ‏ وَ مُشارَكَةِ أهلِ الهَوىٰ‏، وَ صارَ مِن مفاتیحِ أبوابِ الهُدىٰ‏ وَ مَغالیقِ أبوابِ الرَّدىٰ‏. قَد أبصَرَ طَریقَهُ، وَ سَلَکَ سَبیلَهُ، وَ عَرَفَ مَنارَهُ، وَ قَطَعَ غِمارَهُ، وَ استَمسَکَ مِنَ العُرىٰ‏ بِأَوثَقِها، وَ مِنَ الحِبالِ بِأَمتَنِها، فَهُوَ مِنَ الیَقینِ عَلىٰ‏ مِثلِ ضَوءِ الشَّمسِ.^۱

۰.از محبوب‏ترین بندگان نزد خدا، بنده‏اى است که خداوند، او را در برابر نفسش یارى کرده است. در نتیجه، آن بنده، اندوه را جامه زیرین خویش قرار داده است و ترس [از خدا و عذاب الهى] را جامه رویین خود. چراغ هدایت، در دل او افروخته گشته و وسایل پذیرایى را براى روزى که میهمانش مى‏شود (روز قیامت)، آماده ساخته است. دور را در نظر خویش، نزدیک، و سخت را آسان نموده است. نگریست و دید و [خدا و قیامت را] یاد کرد و [بر عمل و تلاش خود] افزود و از چشمه شیرین و گوارایى - که آبشخورهایش براى او هموار شده‏اند - نوشید و سیر نوشید و راهی هموار را پویید. جامه خواهش‏ها را [از تن نفس خویش] بر کنده است و اندیشناکِ هیچ چیز نیست جز یک چیز. بدین سبب، از کورى [باطنى] و مشارکت با هوسرانان، بیرون آمده و خود، از کلیدهاى درهاى هدایت و قفل‏هاى دریاى هلاکت گشته است. مسیر خویش را دیده و راه خود را پیموده و نشانه‏هاى راهش را شناخته و سختى‏ها و خطرهاى آن را در نوردیده و به محکم‏ترین حلقه‏ها و استوارترین ریسمان‏ها، چنگ آویخته است. پس یقینى به روشنىِ پرتو خورشید دارد.

آیات دیگرى نیز به این نوع هدایت اشاره دارند، مانند:

۰.(وَ إِن تُطِیعُوهُ تهْتَدُوا.^۲

۰.اگر از او اطاعت کنید، هدایت خواهید شد).

قلبى است. بنا بر این، مؤمنان راستین از دو نوع هدایت برخوردارند: یکى هدایت همگانىِ فطرى، عقلى و تشریعى که مقدّمه ایمان است، و دیگرى هدایت خاصّ قلبى، که حاصل به کار بستن هدایت همگانى و پیاده شدن ایمان در زندگى است.

هدایت عام که مقدّمه ایمان است، مانع وسوسه اعتقادى و اضطراب روانى نیست؛ امّا هدایت خاص موجب اطمینان و آرامش دل و مانع وسوسه و اضطراب روحى است. این نکته دقیق معرفت‏شناختى را مى‏توان در روایتى که در تبیین و تفسیر آیه مورد بحث، از امام صادق علیه السلام نقل شده، به روشنى ملاحظه کرد. سخن امام علیه السلام چنین است:

۰.إنَّ القَلبَ لَیَتَرَجَّجُ فیما بَینَ الصَّدرِ وَ الحَنجَرَةِ حَتّىٰ یُعقَدَ عَلَى الإِیمانِ، فَإِذا عُقِدَ عَلَى الإِیمانِ قَرَّ، وَ ذٰلِکَ قَولُ اللهِ‏ عز و جل: (وَ مَن یُؤْمِن بِاللهِ یَهْدِ قَلْبَهُ).^۱

۰.دل در میان سینه و ناى، بی‏قرارى مى‏کند، تا آن گاه که با ایمان، گره خورَد و چون با ایمان گره خورد، آرام مى‏گیرد. این است [معناى] سخن خداوند عز و جل که: (هر کس به خدا ایمان آورَد، [خدا] دلش را هدایت می‏کند).

هنگامى که ایمان با جان گره خورد، انسان به مرتبه یقین می‏رسد و در این موقعیت است که دل به آرامش حقیقى دست مى‏یابد و بدین‏ سان، هدایت خاصّ الهى، با یقین همراه مى‏گردد، چنان که در بیان نورانىِ امیر کلام، این معنا به روشنى تبیین شده است:

۰.إنَّ مِن أحَبِّ عِبادِ اللهِ إلَیهِ عَبداً أعانَهُ اللَّهُ عَلىٰ‏ نَفسِهِ، فَاستَشعَرَ الحُزنَ، وَ تَجَلبَبَ الخَوفَ، فَزَهَرَ مِصباحُ الهُدىٰ فی قَلبِهِ، وَ أعَدَّ القِرىٰ‏ لِیَومِهِ النّازِلِ بِهِ، فَقَرَّبَ عَلىٰ‏ نَفسِهِ البَعیدَ، وَ هَوَّنَ الشَّدیدَ. نَظَرَ فَأَبصَرَ، وَ ذَكَرَ فَاستَكثَرَ، وَ ارتَویٰ‏ مِن عَذبٍ فُراتٍ سُهِّلَت لَهُ مَوارِدُهُ، فَشَرِبَ نَهَلًا، وَ سَلَکَ سَبیلاً جَدَداً. قَد خَلَعَ سَرابیلَ الشَّهَواتِ،