مسألهای که انتظار میرود دین پاسخگوی آن باشد، حتی اگر مورد اختلاف نیز نباشد، جمع کتاب و سنت است.
از این رو، تفسیر موضوعی روایی یکی از مصادیق امتثال مفهوم عام این آیه نورانی است؛ چرا که در تمر هم به قرآن مراجعه میشود و هم به سنت و با محوریت قرآن پاسخ مسأله کشف میگردد. بنا بر این، چه بسا بتوان این آیه را ریشه قرآنی «تمر» دانست.
بخش سوم. پیشینه تفسیر موضوعی
بررسی پیشینه تفسیر موضوعی (به معنای استنباط دیدگاه قرآن درباره موضوعی معین) نشان میدهد که تفسیر موضوعی از آغاز مسیر خود سه مرحله را پشت سر گذاشته است.
الف ـ ریشههای نخستین
در برخی از روایات وجوه، همچون روایت امام صادق علیه السلام درباره وجوه کفر،۱ میتوان ریشههایی از بررسی ابعاد یک موضوع در قرآن را مشاهده نمود؛ چنان که کتابهای وجوه و نظائر از سدههای اولیه۲ نیز به نوعی بررسی ابعاد یک موضوع (همچون هدایت، شرک، مرض، امت و...) در قرآن تلقی میشوند. البته در این روایات یا کتب هدف اصلی، ارائه کاربردها و معانی واژگان است، نه کشف دیدگاه قرآن درباره آن موضوع.
همچنین در این مرحله میتوان به کتب آیات الاحکام نیز اشاره کرد که نوعی نگاه موضوعی به آیات قرآن داشتند و موضوعِ «احکام شرعی در قرآن» را دنبال میکردند. البته این گونه پژوهشهای قرآن نیز مسیر تفسیر موضوعی را، همچون روایات و کتب وجوه، تا پایان نپیمودهاند، بلکه در حد مقدمات یا حداکثر تا میانه راه را طی کردهاند و بیانگر دیدگاه قرآنی نیستند. با این همه میتوان از روی