به آن گرفتار می‌شود»^۱ را ریشه‌یابی قرآنی می‌کند، به این آیه کریمه می‌رسد: (إِنَّ شَانِئَک هُوَ الْأَبْتر).^۲

بنا بر این عملیات (مستندیابی روایات/ پژوهش معکوس روایات) می‌توان با استناد به این آیه دو عرصه قرآنی جدید درباره موضوع گشود:^۳

هر که از دیگران عیب‌جویی کند، خود به آن گرفتار می‌شود.

عامل برخی از گرفتاری‌ها و ابتلاءات، عیب‌جویی‌های گذشته فرد است.

۵. هماهنگی با سفارش خود قرآن

خداوند در آیه ۵۹ سوره نساء می‌فرماید:

(فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فی‏ شَی‏ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَی اللَّهِ وَ الرَّسُولِ إِنْ کنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیوْمِ الْآخِرِ ذلِک خَیرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْویلاً).

و اگر به خداوند و روز بازپسین ایمان دارید، چون در چیزى با هم به ستیز برخاستید آن را به خداوند و پیامبر بازبرید که این بهتر و نیک‌فرجام‌تر است.

در این آیه امر شده است که برای حل منازعات، آن‌ها را به خدا و رسول ارجاع دهید. «رد الی اللّٰه» مراجعه به قرآن است و «رد الی الرسول» مراجعه به سخنان پیامبر صلی الله علیه و آله است.^۴ طبق این آیه برای حل مسائل اختلافی باید میان خداوند و رسول جمع کرد و به هر دو مراجعه نمود.

با این همه، چه بسا بتوان ادعا نمود موضوع «رد الی اللّٰه و الرسول» به «تنازعات» اختصاص ندارد؛ چرا که تناسب حکم و موضوع نشان می‏دهد علت لزوم رد، مرجعیت خدا و رسول در امور دینی است بنا بر این، مرجع شناخت

از امام رضا علیه السلام روایت شده که فرمود: خداوند به سه چیز فرمان داده که مقرون به سه امر دیگر هستند: به نماز و زکات [با هم] فرمان داده. پس هر که نماز بخواند، ولی زکات ندهد، نمازش پذیرفته نمی‏شود.

همچنین امام صادق علیه السلام فرمود پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به منادی خود دستور داد بگوید:

۰.أیُّهَا المُسلِمونَ زَکُّوا أموالَکُم تُقبَلْ صَلاتُکُم.^۱

ای مسلمانان! زکات مالتان را بدهید تا نمازتان قبول شود.

در روایت دیگری از امام باقر علیه السلام نقل شده که فرمود:

۰.إنَّ اللهَ عز و جل قَرَنَ الزکاةَ بِالصَّلاةِ فقال: (أَقِيمُوا ٱلصَّلَوٰةَ وَ ءَاتُوا ٱلزَّكَوٰةَ)، فَمَن أقامَ الصَّلاةَ ولَم یُؤتِ الزکاة لَم یُقِمِ الصلاةَ.^۲

خداوند زکات را قرین نماز قرار داد و فرمود: «نماز را به پا دارید و زکات را بپردازید.» پس هر کس نماز را اقامه کند ولی زکات را نپردازد نماز را اقامه نکرده است.

۴. شناخت ابعاد ناپیدای موضوع در قرآن

روایات موضوع گاه به مطالب و مفاهیمی اشاره می‌کنند که در نگاه ابتدایی اثری از آن‌ها در قرآن نیست و پژوهش‌گر با مطالعات تفسیری و جست و جو‌های شخصی نیز آن‌ها را در قرآن نیافته است، اما با تلاش برای بازیابی مفاد آن روایت در قرآن (مستندیابی روایات) گاه به آیات جدید یا نگاه جدید در آیات قبلی می‌رسد که همین مفاد را مستقیماً یا به شکل کلی بیان کرده‌اند. بنا بر این، ابعاد مخفی موضوع ـ که به کمند پژوهش‌گر نیامده‌اند ـ به این شیوه صید می‌گردند.

به عنوان نمونه،^۳ کسی که درباره «عیب‌جویی در قرآن» پژوهش می‌کند، وقتی روایت «عن علی علیه السلام: مَن عَیَّرَ بِشَئٍ بُلِی بِه؛ هر که عیب‌جویی دیگران را کند، خود