209
تفسیر موضوعی روایی؛ چیستی، مبانی و روش

بیشتر نیازمند پژوهشی مستقل درباره سبک‏شناسی تفسیر اهل بیت علیهم السلام است.

راه‏حل سوم، عبارت است از به کارگیری روایات تفسیری اهل سنت که دارای قراین صحت هستند. قراین صحت می‏تواند اجماع یا استفاضه نقل باشد.

۳. ارزیابی نظریه نهایی

چنان که پیش‏تر گذشت در روش نظریه‏پردازی تجربی، گریزی از آزمون تجربی نیست و باید فرضیه یا نظریه سنجش شود و بعد از سربلندی در آزمون‏های متعدد تجربی، اعتبار لازم را کسب کند.

در نظریه‏پردازی قرآنی که مبتنی بر فرایندی استنباطی است نیز سنجش نظریه لازم است البته سنجش نظریه به معنای تردید در آموزه‏های قرآن مجید نیست بلکه تردید در انعکاس درست و کامل نظریه و دیدگاه قرآن است. بنا بر این، برای اطیمنان از استنباط درست نظریه قرآنی (فعالیت پژوهش‌گر) می‏توان از راه‏های زیر استفاده نمود:

● مقایسه نظریه قرآنی با نظریه‏های رقیب و بررسی اشکالات آن‌ها،

● انجام آزمون تجربی نظریه قرآنی در صورت امکان،

● تبیین علّی نظریه و ضمیمه کردن آن به نظریه،

● بازگردانی نظریه قرآنی به قضایای بدیهی و اولی،

● کاوش از موارد نقض،

● بررسی شاخص‏های یک نظریه ایده‏آل،

● ارزیابی اتقان مراحل استنباط.


تفسیر موضوعی روایی؛ چیستی، مبانی و روش
208

نباشد بهتر است، پژوهش‌گر قرآنی با مشورت با اساتید فن، به مطالعه بستر علمی موضوع بپردازد، تا این که کارشناس دانشی که موضوع در آن قرار دارد، به فراگیری علوم قرآن و تفسیر بپردازد؛ چرا که موضوع‏شناسی زمان کمتری می‏طلبد تا مهارت‏آموزی که متوقف بر آموزش، کار عملی مداوم و سنجش است.

۲. نبود روایات تفسیری کافی ذیل بخش‌های متعدد آیات

یکی از مشکلات تفاسیر روایی، کم‏بود روایات تفسیری ذیل تمامی آیات و تمامی قسمت‏های یک آیه است. با توجه به این که تمر نیز خواهان دست‏یابی به تفسیر روایی آیات موضوع است، این گونه پژوهش علمی نیز با فقدان روایات تفسیری کافی روبه رو است.

علت این که در میراث تفسیری شیعه شاهد چنین واقعیتی هستیم کمتر مورد توجه بوده است. با این حال، می‏توان حدس زد مجموعه عواملی سبب چنین امری شده است؛ نظیر:

ـ واگذاری تفسیر شماری از آیات به فهم عمومی به دلیل نزدیکی اصحاب ائمه: به عصر نزول؛

ـ نرسیدن بخشی از روایات تفسیری یا کتاب‏های تفسیر روایی اولیه به نسل‏های بعدی در پی محدودسازی سیاسی فعالیت امامیه؛

ـ اهتمام کمتر روایان به مباحث ارشادی و تفسیری در مقایسه با مباحث تاسیسی و فقهی.

برای برطرف نمودن این مشکل سه راه‏حل وجود دارد:

نخستین راه ـ که به شکل نظام‏مند در تمر پیش‏بینی شده است ـ تفسیر معکوس است. تفسیر معکوس به شکل مؤثری روایات تفسیری را توسعه می‏دهد؛ چرا که سبب پیوند روایات متعددی به آیات موضوع می‏گردد.

راهکار دوم، استفاده از مبانی تفسیری اهل بیت علیهم السلام است که دو نمونه آن در مبانی عام تفسیر موضوعی، یعنی مبنای هشتم و نهم بیان شد. استخراج مبانی

  • نام منبع :
    تفسیر موضوعی روایی؛ چیستی، مبانی و روش
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 7763
صفحه از 220
پرینت  ارسال به