201
تفسیر موضوعی روایی؛ چیستی، مبانی و روش

یا عنوانی که در مرحله اولیه انتخاب شده و نیازمند اصلاح هستند را اصلاح نمود.

اقدام دوم، ارجاع عناوین به فیش‌هاست؛ یعنی در طرح، مقابل هر عنوان، به فیش‏های مرتبط ارجاع شود تا هنگام تحلیل و نگارش بدانیم درباره این عنوان چه مطالبی باید دیده شوند.

بعد از پایان مطالعه فیش‏ها و اصلاحات نهایی طرح، لازم است چند باری طرح را مطالعه و بازبینی کرد.

گفتنی است حذف عناوین خالی از آیات و گزاره‏های قرآنی در این مرحله صورت نمی‏گیرد، بلکه زمان نگارش تکلیف آن‌ها روشن می‏گردد.

مرحله چهارم: تحلیل و نظریه‌پردازی

یک. پردازش داده‏ها و نگارش

با انجام گام‏های قبلی ذهن پژوهش‌گر در آمادگی بسیار بالایی برای پردازش و تحلیل اطلاعات و تدوین پژوهش قرار می‏گیرد و با انگیزه و توان بالا، آمادگی طی کردن گامی را ـ که چه بسا طولانی‏ترین گام باشد ـ کسب می‏کند.

اقدامات لازم

در این مرحله داده‏های گردآوری شده باید تفصیل و تشریح شود و تلاش گردد گزاره‏های قرآن تا حد ممکن تعلیل شوند و چرایی آموزه‏های قرآنی روشن گردد. همچنین باید به نسبت‏سنجی میان یافته‏های بشری و داده‏های قرآنی نیز پرداخت.

اقدام دیگری که لازم است در این گام صورت گیرد، تعیین روابط میان متغیرهای قرآنی است. انواع روابطی که امکان دارد از ظرایف و دقایق آیات به دست آمده باشد یا اکنون به دست آید، باید بررسی و ارائه گردد.

همچنین لازم است سؤالات و اهداف پژوهش مد نظر قرار داشته باشند و فراید نگارش به سمت پاسخ به پرسش‏ها و تحصیل اهداف باشد.

دیگر، این که لازم است مفهوم‏سازی‏های مورد نیاز برای ارائه نظریه قرآن،


تفسیر موضوعی روایی؛ چیستی، مبانی و روش
200

شماره فیش آن‌ها، از اعداد اعشاری استفاده می‏شود.

نگاه‏ها و ابعاد جدید را نیز در مکان مناسب طرح اولیه می‏افزاییم و در نهایت، نکات جدیدی را که از آیات پیشین استنباط شده، در فیش‏های مفهوم‏یابی، ذیل آیات مربوط ثبت می‏کنیم.

گفتنی است که تا اینجا، پرونده‏ای علمی از موضوع تشکیل می‏شود که پنج بخش دارد و بسته به نظر پژوهش‌گر می‏تواند بخش‏های دیگری نیز داشته باشد. این بخش‏ها عبارت‌اند از:

۱. دستاوردهای بشری (مطالعات مبتنی بر عقل و تجربه)،

۲. خانواده حدیثی موضوع،

۳. لیست آیات موضوع و سیاق‏های آن‌ها،

۴. مفاهیم آیات و نکات قرآنی موضوع (فیش‏های مفهوم‏یابی)،

۵. روایات تفسیری آیات موضوع (فیش‏های روایی).

سه. اصلاح و تکمیل طرح۱

پس از پختگی بیشتر موضوع در ذهن و توسعه اطلاعات و احیاناً یافتن سرنخ‏هایی برای سؤالات یا عناوین خالی از آیه مشخص، باید به بازنگری، اصلاح و تکمیل طرح اولیه پرداخت تا با اطمینان کافی از نقشه پژوهش، تدوین و نگارش آغاز گردد. در عین حال، باید دانست تا پایان پژوهش پرونده اصلاح و تکمیل طرح باز است.

برای این کار باید ابتدا طرح اولیه را با دقت مطالعه کرد و سپس مشغول مطالعه دقیق تمامی فیش‏های مفهوم‏یابی شد. ضمن این مطالعه، باید دو اقدام انجام داد: نخست، به عنوان‏سازی تکمیلی یا اصلاحی پرداخت؛ یعنی ابعاد و جوانب تازه‏ای که از موضوع در ذهن جرقه می‏زند را با انتخاب عنوان مناسب در طرح وارد نمود

1.. گفتنی است که امکان تجمیع گام یک و سه در این‌جا وجود داشت، اما چون تهیه طرح بهتر است به شکل تدریجی صورت گیرد، ترجیح داده شده این کار دو مرحله‏ای صورت گیرد.

  • نام منبع :
    تفسیر موضوعی روایی؛ چیستی، مبانی و روش
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 7767
صفحه از 220
پرینت  ارسال به