183
تفسیر موضوعی روایی؛ چیستی، مبانی و روش

به پاسخ آن دست‏یافتیم، بعد از پاسخ ارجاع لازم داده شود.۱

در صورتی که برخی نکات به مطالب قبلی ـ در همان فیش یا فیش‏های پیشین مربوط می‏شود ـ ارجاع لازم داده شود.

می‏توان فیش‏ها را به ترتیب درون یک کلاسور قرار داد تا پرونده علمی پژوهش تشکیل گردد.

در پایان که تمام آیات به این شکل مورد تدبر واقع شد، باید به بازنگری سراسری مفاهیم پرداخت. این کار کمک می‏کند پیوندهای میان آیات مختلف کشف شوند و نکات جدیدی افزوده شود. همچنین سیر تاریخی موضوع نیز روشن می‏گردد. دیگر، این که می‏توان نکات مختلف را ـ که به همدیگر مربوط می‏شوند ـ به هم ارجاع داد یا پاسخ‏هایی را که برای سؤالات به دست آمده است، به سؤال ارجاع داد. همچنین این کار در عنوان‏سازی و تکمیل سیاهه طرح پژوهش نیز کمک می‏کند.

در پایان گفتنی است که فیش‏نویسی، سفره پژوهش را برای همیشه باز نگه می‏دارد. لذا می‏توان در آینده پژوهش را کامل‏تر نمود یا از آن در دیگر پژوهش‏ها استفاده نمود؛ چنان که این سفره می‏تواند در اختیار دیگران قرار گیرد تا آنان به تکمیل یا استفاده از آن بپردازند.

ضوابط نکته‏نگاری

برای پربار شدن تأمل و تدبر درباره آیات موضوع چند ضابطه قابل بیان است.

۱. آزاداندیشی و پرهیز از دخالت انگاره‌های پیشین

در این مرحله باید تمرکز فقط روی متن آیات باشد و ضروری است پژوهش‌گر

1.. به عنوان نمونه بعد از بندی که پاسخ سؤالی به شماره ۱۹ در فیش شماره ۲ است، چنین یادادشت شود: (پاسخ به سؤال ف۲، ش ۱۹).


تفسیر موضوعی روایی؛ چیستی، مبانی و روش
182

فیش پر شود، فیش بعدی برای ادامه نکات، ضمیمه ‏گردد. در این مرحله نباید نکات را با هم ترکیب نمود، بلکه برای هر نکته شماره مجزا اختصاص داده شود.

برای تأمل در آیه بهتر است ابتدا به عبارتی که مستقیماً به موضوع مربوط می‏شود، پرداخت و از کلیدواژه مربوط به آن شروع نمود و سپس عبارت‏عبارت به سمت پایان آیه رفت و آن‌گاه به عبارت قبل از عبارت اصلی پرداخت و عبارت‌عبارت به اول آیه رسید. در پایان بررسی آیه نیز مجموعه آیات سیاق مطالعه می‏گردد و نکات سیاقی که به ذهن می‏رسد نیز یادادشت می‏شود. در مطالعه سیاق نیز بهتر است ابتدا آیات بعدی را مطالعه نمود و سپس آیات قبلی را.

ضمناً در کنار این تأملات باید گوشه‏چشمی نیز به خطوط اصلی موضوع در قرآن داشت و از عنوان‏سازی برای آن‌ها غفلت نکرد و آن‌ها را در سیاهه‏ای به شکلی منطقی ثبت نمود. این سیاهه از اهمیت بالایی برخوردار است و در واقع نوعی کدگذاری مفاهیم قرآنی و مقوله‏بندی آنها تلقی می‏شود که در مسیر تکمیل و تنقیح، عناصر اصلی دیدگاه قرآنی را شکل می‏دهد.

گفتنی است که هنگام تثبت نکات و تأملات باید درون پرانتز قسمتی از آیه را ـ که مستند آن برداشت است ـ یاداشت نمود.

نکاتی را که در صحت آن‌ها تردید داریم، می‏توان به «گویا، احتمالا و...» مقید ساخت یا در پایان آن از علامت سؤال درون پرانتز استفاده نمود تا در ادامه پژوهش اثبات یا رد گردند.۱

همچنین ضمن تأمل در آیات، باید سؤالاتی را که درباره آن‌ها به ذهن می‏رسد، نیز یاداشت نمود و احیاناً در مراحل بعدی، اگر در آیه‌ای دیگر یا تفاسیر اجتهادی

1.. در صورت رد شدن یک نکته نباید آن را حذف نمود بلکه با یک علامت ضربدر در کنار شمارۀ نکته، آن را نشان‏دار می‏کنیم.

  • نام منبع :
    تفسیر موضوعی روایی؛ چیستی، مبانی و روش
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 7850
صفحه از 220
پرینت  ارسال به