همچنین باید توجه کرد در این مطالعه نباید تنها آیاتی را ثبت کرد که از ارتباط آن‌ها با موضوع مطمئن هستیم، بلکه آیات احتمالی را نیز ثبت می‏کنیم تا در ادامه پژوهش تکلیف آن‌ها روشن گردد.^۱

۳. جست و جوی واژگان موضوع در تفاسیر

یکی از شیوه‏های بکر در یافتن آیات موضوع، به ویژه در موضوعات برون قرآنی، جست و جوی عنوان و واژگان نزدیک به آن در تفاسیر است؛ چرا که مفسران، ضمن تفسیر آیات، به ذکر مفاد آن‌ها می‏پردازند و نکات آیات و برداشت‏های خود را بیان می‏کنند. لذا با جست و جوی واژگان موضوع می‏توان به آیاتی که از نگاه مفسر به نوعی با موضوع ارتباط دارد، رسید.

این جست و جو را هم می‏توان در میان تفاسیر عربی انجام داد و هم در میان تفاسیر فارسی. البته باید در هر یک، از واژگان متناسب (عربی یا فارسی) استفاده نمود. در میان تفاسیر فارسی، تفسیر نور استاد محسن قرائتی و تفسیر راهنما آیة اللّٰه هاشمی، به دلیل پرداختن به اشارات و نکات آیات از اهمیت بیشتری برخوردار هستند؛ به عنوان نمونه، با جست و جوی موضوع «امنیت» یا موضوع «آرامش» در تفسیر نور و تفسیر راهنما، آیات فراوانی کشف می‏شود که به نوعی می‏توانند به تبیین ابعاد این موضوعات بپردازند.

۴. رجوع به متخصصان

گاه به دلیل تخصصی بودن موضوع یا بسیار جزئی بودن آن نمی‏توان با روش‏های یادشده به آیات موضوع رسید. بنا بر این، باید از متخصصانی که پیش‏تر درباره قلمرو موضوع، دارای پژوهش قرآنی هستند، کمک گرفت.

همچنین رجوع به قرآن‏پژوهانی که سال‏ها درباره مفاهیم و دقایق آیات مطالعه نموده‏اند و احیاناً دارای تفاسیر ترتیبی هستند نیز پیشنهاد می‏گردد.

کسَبُواْ مَا تَرَک عَلیَ‏ ظَهْرِهَا مِن دَابَّة).^۱

نکته پایانی این که گاه استفاده از واژگان متضاد راهگشا خواهد بود؛ برای مثال، خداوند در آیه ۳۸ سوره بقره می‏فرماید:

(قُلْنَا اهْبِطُواْ مِنهَا جَمِیعًا فَإِمَّا یأْتِینَّکم مِّنیّ‏ هُدًی فَمَن تَبِعَ هُدَایَ فَلَا خَوْفٌ عَلَیهِمْ وَ لَا هُمْ یحْزَنُونَ).

گفتیم: همگی از آن، فرود آیید! ولی هرگاه هدایتی از طرف من برای شما آمد، کسانی که از آن پیروی کنند، نه ترسی بر آن‌هاست، و نه اندوهگین می‏شوند.

این آیه می‏فرماید کسانی که از آموزه‏های هدایت آفرین الهی پیروی کنند، دچار ترس و اندوه نمی‏گردند. بنا بر این، این آیه دلالت می‏کند که دین‏باوری و عمل به آموزه‏های دینی سبب آرامش می‏گردد. حال اگر پژوهش ما درباره «آرامش در قرآن» باشد، جست و جوی کلید واژه «خوف» می‏تواند ما را به این آیه و آیات بیشتری درباره موضوع برساند.

۲. مطالعه کل قرآن

شاید مطمئن‏ترین راه برای یافتن آیات موضوع، به ویژه در موضوعات برون‏قرآنی، مطالعه دقیق کل قرآن است. البته این شیوه زمانی مطمئن‏ترین راه تلقی می‏شود که از سوی کسی انجام گردد که با معانی و مفاد آیات قرآن آشنا باشد.

این مطالعه باید با حضور قلب و توجه و دقت صورت گیرد و احیاناً آیات و ارتباطاتی را که برای پژوهش‌گر روشن نیست، به کمک یک یا چند کتاب تفسیر گره‌گشایی کند.

نکته دیگر، این که اگر مطالعه اول کفایت نکرد، یک بار دیگر به مطالعه کل آیات بپردازد و حتی در صورت نیاز برای بار سوم نیز اقدام به این کار کند.^۲