خلاف قرآنی را [که منسوب به ما باشد] نپذیرید. اگر حدیث بگوییم، موافق قرآن و سنت خواهیم گفت؛ چرا که ما از خدا و رسولش حدیث می‏گوییم، نه از فلان و فلان تا سخنان ما ناهماهنگ گردد.

بنا بر این روایت، معیار بودن هماهنگی با قرآن و سنت در تشخیص پذیرش روایات، به سبب نشأت گرفتن روایات امامان: از دو منبع کتاب و سنت است.

۴. در منابع متعدد اهل سنت روایت شده که ابو‏جحفه (وهب بن عبداللّٰه) ـ که از صغار صحابه و از اصحاب خاص و محافظان امام علی علیه السلام بوده است^۱ ـ از ایشان سؤال کرد:

۰.هَلْ عِنْدَکمْ شَی‏ءٌ مِنَ الْوَحْی إِلَّا مَا فِی کتَابِ اللَّه‏؟

آیا نزد شما اهل بیت غیر از آنچه در قرآن آمده چیزی از وحی وجود دارد؟

امام علی علیه السلام فرمود:

۰.لَا وَ الَّذِی فَلَقَ الْحَبَّةَ وَ بَرَأَ النَّسَمَةَ! مَا أَعْلَمُهُ إِلَّا فَهْمًا یُعْطِیهِ اللَّهُ رَجُلًا فِی الْقُرْآنِ وَ مَا فِی هَذِهِ الصَّحِیفَةِ.

نه، قسم به آن که دانه را شکافت و جان را آفرید، غیر آن نمی‏شناسم، مگر فهم قرآن که خداوند آن را می‏بخشد و آنچه در این صحیفه است.

ابوحجفه سؤال کرد: «در این صحیفه چیست»؟ امام در پاسخ فرمود:

۰.الْعَقْلُ وَ فَکاکُ الْأَسِیرِ وَ أَنْ لَا یُقْتَلَ مُسْلِمٌ بِکافِرٍ.^۲

دیه، آزادکردن اسیر و این که مسلمان در برابر قتل کافر قصاص نمی‏شود.

راوی در این روایت سؤال می‏کند که آیا جز آنچه در این قرآن گرد آمده، وحی

موافقت روایات با قرآن ملاکی برای پذیرش آن‌ها و مخالفت با آن ملاکی برای رد آن‌ها دانسته شده است. از این روایات و لازمه محتوای آن‌ها در مباحث متعددی استفاده شده است.

در یکی از این روایات امام صادق علیه السلام روایت می‏کند که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

۰.إِنَّ عَلَی کلِّ حَقٍّ حَقِیقَةً وَ عَلَی کلِّ صَوَابٍ نُوراً، فما وافقَ کتابَ اللّٰه فخُذوه و ما خالفَ کتابَ اللّٰه فَدَعُوه.^۱

بر سر هر سخن حقی، حقیقی است و بر سر هر سخن درستی، نوری. پس نقلی که موافق کتاب خدا است بگیرید و آنچه با کتاب خدا مخالف است رها کنید.

روایت نبوی فوق می‏فرماید هر امر حقی و هر کار درستی از یک منبعِ حقیقت و نور بالادستی نشأت گرفته و انعکاس و پرتویی از آن منبع فیاض مافوق است. پس با توجه به این اصل، سخنان من نیز تحت همین قاعده کلی قرار دارد و از منبع فیضی نشأت گرفته که آن قرآن است. بنا بر این، هر سخنی را که به من منسوب است، با قرآن بسنجید. اگر هماهنگ با قرآن بود، به آن عمل کنید و گرنه رهایش کنید.

تحلیل فوق ـ که مبتنی بر نص روایت است ـ نشان می‏دهد که ریشه روایات نبوی قرآن کریم است و سخنان ایشان انعکاس و بازتابی از مفاهیم قرآنی است. البته چنان که پیش‌تر گفته شد، چون کلیت این امر خلاف واقع است، به قید «عمده و غالب روایات» تنزل می‌کنیم.

در کنار این روایت نبوی شاهد روایتی از امام رضا علیه السلام هستیم که فرمود:

۰.لَا تَقْبَلُوا عَلَینَا خِلَافَ الْقُرْآنِ؛ فَإِنَّا إِنْ تَحَدَّثْنَا حَدَّثْنَا بِمُوَافَقَةِ الْقُرْآنِ وَ مُوَافَقَةِ السُّنَّةِ؛ إِنَّا عَنِ اللَّهِ وَ عَنْ رَسُولِهِ نُحَدِّثُ وَ لَا نَقُولُ قَالَ فُلَانٌ وَ فُلَانٌ فَیتَنَاقَضُ کلَامُنَا.^۲