1.. الاتقان، ج۲، ص۴۶۱؛ همچنین ر.ک: البرهان، ج۲، ص۱۴۹: «التفسیر فی عرف العلماء کشفُ معانی القرآن و بیانُ المراد».

2.. البیان فی تفسیر القرآن، ص۳۹۷: «التفسیر هو إیضاح مراد اللّه تعالى من کتابه العزیز».

3.. المیزان، ج۱، ص۴: «التفسیر و هو بیانُ معانی الآیات القرآنیة و الکشفُ عن مقاصدها و مدالیلها».

4.. تفسیر و مفسران، ج‏۱، ص۱۷: «تفسیر در اصطلاح مفسران عبارت است از زدودن ابهام از لفظ مشکل و دشوار، که در انتقال معناى مورد نظر، نارسا و دچار اشکال است».

5.. روش‌شناسی تفسیر قرآن، ص۲۳: «تفسیر عبارت است از بیان مفاد استعمالی آیات قرآن، و آشکار نمودن مراد خدای متعال از آن بر مبنای ادبیات عرب و اصول عقلایی محاوره».

6.. موضوع هر علمی فصل مقوم تعریف آن علم است. البته شناخت موضوعات علوم امری ساده و به دور از اختلاف نیست. در بحث ما به نظر می‏رسد که موضوع علم تفسیر، «فهم معانی و مراد آیات» باشد.

7.. ای کاش برای این دو مفهوم، از یک اصطلاح استفاده نمی‏شد؛ گر چه عموماً تفسیر با نگاه اول را «علم تفسیر» می‏نامند و برای معنای دوم از «تفسیر» به شکل مطلق استفاده می‏شود.

8.. عموماً مراد از تفسیر، زمانی که در ارتباط با گونه‏های مختلف به‏کار می رود، نگاه دوم است؛ چرا که در نگاه اول به عملیات تفسیر، با انواع مختلفش، یک‌جا پرداخته می‏شود و این به آن خاطر است که مسائل انواع تفسیر در مباحث زیادی مشترک هستند. بنا بر این، شاهد تعابیری همچون علم تفسیر اجتماعی، علم تفسیر تنزیلی، علم تفسیر اجتهادی و ... نیستیم.

1.. البرهان، ج۱، ص۱۳.

2.. البحر المحیط، ج۱، ص۱۲۱: «علمٌ یبحثُ فیه عن کیفیة النطق بألفاظ القرآن، و مدلولاتها، و ...».

3.. مناهل العرفان فی علوم القرآن، ج‏۱، ص۴۷۱: «علم یُبحث فیه عن أحوالُ القرآن الکریم من حیث دلالته على مراد اللّٰه تعالى بقدر الطاقة البشریة».

4.. التحریر و التنویر، ج‏۱، ص۱۰: «هو اسمٌ للعلم الباحثِ عن بیان معانی ألفاظ القرآن و ما یُستفاد منها».

5.. علوم القرآن (حکیم)، ص۲۲۴: «و أمّا التفسیر بوصفه علماً فهو علمٌ یُبحث فیه عن القرآن الکریم بوصفه کلاماً للّٰه تعالى».

6.. می‌توان آن را پژوهش علمی کاشفانه (بحثٌ علمی کشفی/ محاولة علمیة کشفیة) نیز دانست.

7.. مجمع البیان، ج۱، ص۳۹.