127
تفسیر موضوعی روایی؛ چیستی، مبانی و روش

در چند روایات امامیه تأیید شده است؛ از جمله:

۰.حَدَّثَنَا یعْقُوبُ بْنُ یزِیدَ عَنْ زِیادٍ الْقَنْدِی عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ۷ جُعِلْتُ فِدَاک عِنْدَ الْعَامَّةِ مِنْ أَحَادِیثِ رَسُولِ اللَّهِ شَی‏ءٌ یصِحُّ؟ فَقَالَ: نَعَمْ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ أَنَالَ وَ أَنَالَ وَ أَنَالَ وَ عِنْدَنَا مَعَاقِلُ الْعِلْمِ وَ فَصْلُ مَا بَینَ النَّاسِ.۱

یعقوب بن یزید، از زیاد قندی، از هشام بن سالم روایت کرده‏اند که هشام گفت: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: فدایتان شوم! چیزی از احادیث نبوی نزد عامه صحیح هست؟ حضرت فرمود: «آری، رسول خدا آموخت و آموخت و آموخت، ولی دژهای دانش و پایان‏بخش [اختلافات] مردم نزد ماست».

از این روایت به صراحت برمی‌آید که برخی از روایات نبوی ـ که از طریق عامه گزارش شده‌اند ـ صحیح و قطعی الصدور هستند.

باز در روایتی نزدیک به همین مضمون آمده است:

۰.عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ۷ إِنَّا نَجِدُ الشَّی‏ءَ مِنْ أَحَادِیثِنَا فِی أَیدِی النَّاسِ قَالَ فَقَالَ لِی: «لَعَلَّک لَا تَرَى أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ۹ أَنَالَ وَ أَنَالَ». ثُمَّ أَوْمَأَ بِیدِهِ عَنْ یمِینِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ وَ مِنْ بَینِ یدَیهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ «وَ إِنَّا أَهْلَ الْبَیتِ عِنْدَنَا مَعَاقِلُ الْعِلْمِ وَ ضِیاءُ الْأَمْرِ وَ فَصْلُ مَا بَینَ النَّاسِ».۲

محمد بن مسلم می‏گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: برخی از احادیث شیعه را نزد اهل سنت می‏یابیم! امام به من فرمود: «مگر نمی‏دانی رسول خدا صلی الله علیه و آله بسیار آموخت». سپس ایشان با دست، به سمت راست و چپ و جلو و عقب اشاره نمود و فرمود: «دژهای دانش،

1.. بصائر الدرجات، ص۳۸۳.

2.. همان، ص۳۸۵.


تفسیر موضوعی روایی؛ چیستی، مبانی و روش
126

پیامبر صلی الله علیه و آله را درک نکرده، بلکه صحابه را درک کرده و با آنان ملاقات داشته است.۱

۴. روایات اتباع تابعین

گاه روایاتی که در کتب تفسیر روایی اهل سنت گزارش شده است، به اتباع تابعین، همچون سُدِّی کبیر (اسماعیل بن عبدالرحمن م۱۲۸ق)، ضحاک ‌بن مزاحم (م۱۰۲ق)، عطاء خراسانی (م۱۳۵ق) و... ختم می‌شود. برای این دسته از روایات اصطلاح خاصی وجود ندارد.

بررسی ارزش روایات تفسیری اهل سنت

در این بخش سخن از حجیت یا اعتبار روایات تفسیری اهل سنت نیست؛ چرا که راویان روایات اهل سنت، گذشته از این که در مذهب خود متهم هستند، عموماً از نظر وثاقت نیز برای امامیه مبهم هستند. لذا در زمره روایات ضعیف السند تلقی می‌شوند. گفتنی است تصحیح و توثیق رجالیان آنان درباره اسناد و راویان آن اسناد نیز برای شیعه به خودی خود قابل اعتماد نیست؛ چرا که این رجالیان نیز در آرای خود متهم هستند و چه بسا راوی موثقی را به دلیل گرایش به شیعه تضعیف می‌کنند یا دروغ‌پراکنی موافق گرایش‌های عامه از سوی یک راوی مغرض را سبب ضعف نمی‌دانند، یا چه بسا برای اثبات منقولات مورد نظر خود، به تصحیح اسناد و راویان می‌پردازند. لذا نه در تعدیل قابل اعتمادند و نه در تضعیف.

بنا بر این، در این‌جا سخن از جایگاه و ارزش این روایات در فرایند تفسیر روایی است که توسط یک مفسر امامی انجام می‌گیرد.

۱. روایات مرفوع (نبوی)

همان گونه که اشاره شد، روایات مرفوع اهل سنت به لحاظ سندی، عموماً از نگاه شیعه ضعیف تلقی می‌شود؛ اما در عین حال، به لحاظ محتوایی نمی‌توان انکار کرد که در میان روایات نبوی عامه، شماری نیز واقعی و درست هستند. این مطلب

1.. همان، ص۳۷.

  • نام منبع :
    تفسیر موضوعی روایی؛ چیستی، مبانی و روش
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 7916
صفحه از 220
پرینت  ارسال به