117
تفسیر موضوعی روایی؛ چیستی، مبانی و روش

مهمترین دلایل این گروه برای انکار سنت در تفسیر و بی‌نیازی قرآن از غیر خود، عبارت است از:۱

۱. قرآن تمامی نیازهای انسان را بیان کرده است. لذا چه نیازی به سنت است.۲

۲. سنت از رهگذر راویانی برای ما گزارش شده که اگر تعمد در جعل و دروغ نداشته‌اند، هیچ گاه از خطا، نسیان و اشتباه عاری نبوده‌اند. پس در سنت احتمال خطا و اشتباه راه یافته است؛ در حالی که قرآن از هر خطا و اشتباهی مبراست.

۳. جوامع روایی حداقل دو قرن پس از وفات پیامبر صلی الله علیه و آله تدوین یافته است و پیش از آن نیز تا یک قرن از کتابت و تدوین حدیث جلوگیری شده است. پس چگونه می‌توان به صدور این روایات اطمینان کرد؟

۴. اگر سنت، همانند قرآن، جزو منابع دین بود، باید مثل قرآن مورد اهتمام پیامبر صلی الله علیه و آله قرار می‌گرفت؛ در حالی که تاریخ عکس این امر را برای ما نقل کرده است؛ یعنی پیامبر صلی الله علیه و آله در برابر اهتمام کامل به ثبت و کتابت قرآن از کتابت حدیث نهی کرده است. به دیگر بیان، اگر سنت جزیی از دین بود، باید پیامبر صلی الله علیه و آله برای آن از نظر کتابت، حفظ و مذاکره شیوه‌ای همانند شیوه قرآن وضع می‌کرد و با خیال آسوده، بدون تدوین سنت، چشم از جهان فرو نمی‌بست؛ زیرا مقام نبوت اقتضا دارد که آن حضرت دین را به شکل محفوظ و کامل به امت برساند؛ اما ایشان با تمام وسایل و امکانات نسبت به قرآن احتیاط به خرج داد، اما کاری برای سنت نکرد؛ بلکه حتی از کتابت سنت نیز نهی کرد و فرمود از من غیر قرآن ننویسید و

1.. البته آنان دلایل بیشتری در انکار اصل حجیت سنت می‌آوردند که ما کمتر متعرض گستره فراوان آن شده‌ایم. برای مطالعه بیشتر، ر.ک: دراسات فی الفرق القرآنیون، ص۲۰۲ ـ ۲۵۶؛ رابطه متقابل کتاب و سنت، ص ۲۰۸ـ ۲۱۳.

2.. مجله اشاعة القرآن، جکرالوی؛ ش۳، ص۴۹، به نقل از: دراسات فی الفرق القرآنیون و شبهاتهم حول السنه، ص۲۱۰. آنان با همین مبنا احکام دین را در همان اندازه‌ای که در قرآن آمده است، قبول دارند و مثلاً نماز چهار رکعتی را قبول ندارند؛ بلکه نماز را دو رکعتی و بدون سجده می‌دانند؛ چون در قرآن بیش از این نیامده است.


تفسیر موضوعی روایی؛ چیستی، مبانی و روش
116

به آیه تطهیر نتیجه گرفت که اهل بیت علیهم السلام در تفسیر قرآن مرجعیت دارند و سخن آنان در این زمینه از حجیت برخوردار است.۱

در کنار آیه تطهیر، حدیث متواتر ثقلین۲ نیز بیان‌گر حجیت تفسیر امامان: است؛ چرا که عِدل بودن عترت برای قرآن و عدم جدایی ابدی میان آنان، بیان‌گر عصمت امامان: در همه معارف از جمله تفسیر قرآن است.

همچنین روایاتی که امامان: در آنها تمامی احادیث خود را حدیث پیامبر معرفی می‏کنند، چتر حجیت سنت تفسیری نبوی را ـ که مستفاد از آیات است ـ بر سر امامان: نیز می‏گستراند.۳

۲. نیاز به سنت در تبیین قرآن

نیاز به سنت در تبیین آیات قرآن کریم از امور مورد اجماع عملی علمای اسلام از صدر تا سده چهارده هجری است و تمامی تفاسیر کلاً یا جزءً مشتمل بر روایات معصومان علیهم السلام است؛ چرا که در قرآن امر به نماز شده، اما جزئیات آن بیان نشده است؛ امر به زکات شده، اما نصاب آن نیامده؛ عصمت «اهل البیت» بیان شده، اما اسامی آنان ذکر نشده است و...

با وجود بداهت نیازمندی به سنت در تبیین قرآن، دو دسته، در سده اخیر، سخنانی مخالف یا به ظاهر مخالف دارند که باید بررسی شوند.

دسته اول قرآنیون از اهل سنت هستند که قرآن را تنها کتاب و منبع معرفتی دین می‌دانند و فایده‏مندی سنت را یکسره انکار می‌کنند. آنان قرآن را تنها منبع تفسیر و تشریح قرآن می‌دانند و می‌گویند برای تفسیر و تبیین قرآن نیاز به سنت نیست.

1.. می‏توان به آیه ۳۲ سوره فاطر نیز استناد کرد (ر.ک: کرائم قرآن، ص۴۶۱ ـ ۴۷۰).

2.. ر.ک: اهل بیت در قرآن و حدیث، ج۱، ص۱۷۷.

3.. ر.ک: درآمدی بر تفسیر جامع روایی، ص۵۹ ـ ۶۰. قابل تذکر است که مراد از حجیت، علم‏آور بودن به معنای فلسفی علم (کشف صددرصدی) نیست؛ چرا که خداوند نیز چنین علمی به مرادات خود در قرآن را از بندگان طلب نمی‏کند؛ زیرا تکلیف بما لایطاق پیش می‏آید. بنا بر این، جای این اشکال نیست که سنت تفسیری معصومان عموماً بیش از ظن به مراد الهی را افاده نمی‏دهد.

  • نام منبع :
    تفسیر موضوعی روایی؛ چیستی، مبانی و روش
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 7864
صفحه از 220
پرینت  ارسال به