باشد، منفورِ خدا و رسولش معرفی شده است. به عبارت دیگر شاید بتوان گفت اسلام یک دین جمع‌گراست؛ اگرچه رابطه فرد با خود را به نیز رسمیت شناخته، برای آن نقش زیربنایی در ساماندهی به روابط اجتماعی قایل است و اگرچه برای رابطه انسان با خدا نیز به قدری اهمیت قایل است که برخی صاحب‌نظران، این رابطه را مهم‌ترین حوزه ارتباطی انسان برشمرده‌اند. از‌این‌رو می‌توان حدس زد که ترغیب و تشویق به اطعام و گرامی‌داشت مهمان در راستای تقویت روابط بین فردی تعریف می‌شود. بنابراین به نظر می‌رسد فلسفه تأکیدهای فراوان بر اطعام و ضیافت و نیز تأکید بر حُسن پذیرایی از مهمان و تکریم او را باید در اهمیت تقویت روابط اجتماعی بین انسان‌ها به‌ویژه بین مؤمنان و تحکیم پیوند برادری در میان آنان جستجو کرد؛ چرا که با ترویج مهمانی و سنت ولیمه و اطعام در جامعه، الفت و صمیمیت بین افراد جامعه تقویت می‌شود و جامعه را از منافع بی‌شمار تحکیم روابط انسانی بهره‌مند می‌سازد. این حقیقت از نگاه معصومان علیهم السلام دور نمانده است و در سخنان نورانیشان به ذکر برخی از این برکات برمی‌خوریم. برای نمونه امام ‌رضا علیه السلام به نقل از پدران خود و آنان به نقل از رسول خدا صلّی الله علیه و آله حدیثی را بیان فرموده‌اند که در آن بزرگداشت مهمان، یکی از عوامل خوشی و سلامت جامعه دانسته شده است. رسول خدا در این حدیث فرموده است:

۰.«همیشه امتم در خوشى و خوبى هستند تا زمانى كه با هم دوستى كنند و امانت را بازگردانند و از حرام دورى كنند و از

نقل‌ها وارد شده است که حضرت ابراهیم بدون مهمان غذا تناول نمی‌کرد و یا امام معصوم از اینکه چند روز مهمان نداشت، اشک می‌ریخت! آیا منزلت میزبان که زحمت پذیرایی از مهمان را به جان می‌خرد برتر است یا منزلت مهمان که زحمتش بر دوش میزبان است؟ در ادامه، به تبیین فلسفه فضیلت جایگاه مهمان در آموزه‌های اسلامی می‌پردازیم.

فلسفه رفعت جایگاه مهمان در اسلام

در نگاه نخست چنین به نظر می‌رسد که منزلت و رفعت جایگاه میزبان، بر مهمان برتری دارد و این مهمان است که باید در صدد قدرشناسی و حفظ منزلت میزبان خود باشد؛ زیرا مهمان بر میزبان وارد می‌شود و بر او زحمت و مشقت وارد ساخته و نیز مخارجی را تحمیل می‌کند. پس چرا در آموزه‌های ادیان ابراهیمی به‌ویژه تعالیم اسلامی، مهمان از جایگاه والایی برخوردار است و سفارش‌های فراوانی در جهت لزوم پذیرایی و تکریم او از پیشوایان معصوم علیهم السلام صادر شده است؟

شاید بتوان پرسش «چراییِ بالا بودن منزلت مهمان» را دست‌کم با سه دلیل پاسخ گفت:

یک. همان‌گونه که پیش‌تر نیز اشاره کردیم، توجه به مجموعه تعالیم دین مبین اسلام نشان می‌دهد که در این دین مبین، برقراری پیوندهای مستحکم اجتماعی از اهمیت بالایی برخوردار است و هر اقدام نیکی که بتواند میان مؤمنان پیوند ایجاد کرده، یا آن را مستحکم نماید، از فضیلت فراوان برخوردار است و هر اقدامی که در جهت ایجاد جدایی و تفرقه مؤثر