139
در آمدی بر اخلاق هتلداری بر اساس آموزه های اسلامی

همانگونه که سفارش به نیکی کردن به والدین و همسایه را نیز نمی‌توان به رسیدگی مالی خلاصه کرد. بنابراین به نظر می‌رسد واژه «ابن‌السبیل» به معنای مسافران درراه‌مانده و درمانده از نظر مالی، وجهی نداشته باشد. بنابراین از نظر اخلاقی شایسته است هر مسافری مشمول احسان و نیکی قرار گیرد تا درد غربت، او را نیازارد و غمی جز دوری از وطن نداشته باشد.

اما احسان به مسافران به اشکال گوناگون متجلی می‌شود: گاه در اسکان دادن آنان و گاه به صورت راهنمایی برای یافتن مقصد مورد نظر؛ گاه یاری رساندن در برطرف کردن مشکلی از آنان و گاه نیز به صورت دستگیری مالی. البته بدیهی است که مسئولیت احسان و نیکی و دستگیری و راهنمایی مسافران، بیش از هر کس بر عهده میزبانان آنان خواهد بود.

اما اگر مقصود از «ابن‌السبیل» در آیه مذکور فقط مسافران درراه‌مانده به خاطر از دست دادن توان مالی خود برای ادامه راه یا بازگشت به وطن دانسته و بقیه مسافران را مشمول معنای واژه «ابن‌السبیل» ندانیم، باز هم آنان به طور غیرصریح مشمول توصیه خداوند خواهند بود. زیرا به نظر می‌رسد مقصود از نام بردن این گروه‌ها در آیه، فقط اهمیت بیشتر آنان بوده است و گرنه افراد و گروه‌های فراوان دیگری نیز هستند که احسان به آن‌ها شایسته و پسندیده است. به نظر می‌رسد مقصود خداوند در آیه یادشده، این نیست که مؤمنان کمک‌های خود را فقط به این گروه‌ها اختصاص داده، از یاری نیازمندان دیگر پرهیز کنند.


در آمدی بر اخلاق هتلداری بر اساس آموزه های اسلامی
138

همنوعان سفارش می‌کند و از گروه‌های فراوانی که شایسته و استحقاق یاری دارند نام می‌برد و می‌فرماید:

«وَاعْبُدُوا اللهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِ شَیئًا ۖ وَبِالْوَالِدَینِ إِحْسَانًا وَبِذِی الْقُرْبَىٰ وَالْیتَامَىٰ وَالْمَسَاكِینِ وَالْجَارِ ذِی الْقُرْبَىٰ وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَابْنِ السَّبِیلِ وَمَا مَلَكَتْ أَیمَانُكُمْ ۗ إِنَّ اللهَ لَا یحِبُّ مَنْ كَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا:۱ و خدا را بپرستید، و چیزى را شریك او قرار ندهید، و به پدر و مادر و خویشاوندان و یتیمان و مستمندان و همسایه نزدیك و همسایه دور و همنشینان و همراهان و مسافران (درراه‌ماندگان) و بردگان نیكى كنید؛ یقیناً خدا كسى را كه متكبّر و خودستاست، دوست ندارد».

در برخی کتب لغت و نیز در اصطلاح فقهای مسلمان، «ابن السبیل» به مسافرانی که در راه مانده و برای بازگشت به موطن خویش نیازمند کمک مالی هستند اطلاق می‌شود؛ اما در بسیاری موارد این اصطلاح به معنای «مسافر» دانسته شده است. بر اساس این معنا ــ که قائلان زیادی دارد۲ــ مسافران نیز در آیه فوق مورد سفارش خدای متعال برای احسان و نیکی به آن‌ها قرار گرفته‌اند. به علاوه احسان سفارش‌شده در آیه شریفه، به دستگیری مالی خلاصه نمی‌شود و مفهومی فراتر از آن دارد؛ چرا که گروه‌های سفارش‌شده نیز همگی لزوماً جزوِ گروه درماندگان مالی نیستند تا توجیهی برای محدود کردن احسان به دستگیری مالی به شمار آید؛

1.. سورۀ نساء، آیۀ ۳۶.

2.. ر.ک: پایگاه دانشنامۀ حوزوی ویکی فقه، واژۀ «ابن‌السبیل» (۲۰/۵/۱۳۹۵).

  • نام منبع :
    در آمدی بر اخلاق هتلداری بر اساس آموزه های اسلامی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 6199
صفحه از 248
پرینت  ارسال به