۱. مؤلّفه‌های هیجان

هر هیجان شدید، حدّ‌ اقل شش مؤلّفه دارد:
اوّلین مؤلّفه که غالباً آن را در می‌یابیم و می‌شناسیم، تجربه شخصی هیجان است؛ یعنی حالات خُلقی یا احساسی که با هیجان همراه‌اند.
واکنش‌های جسمانی، دومین مؤلّفه هیجان محسوب می‌شوند. برای مثال، وقتی خشمگین می‌شوید، ممکن است بی آن که بخواهید، بدنتان بلرزد یا صدایتان را بلند کنید.
سومین مؤلّفه، مجموعه افکار و باورهایی است که با هر هیجان معیّن، همراه هستند و ظاهراً به طور خودکار، در ذهن پیدا می‌شوند. برای مثال، احساس شادی، غالباً همراه با اندیشیدن در باره علل آن است (موفّق شدم. توانستم به دانشگاه، راه بیابم).
چهارمین مؤلّفه تجربه هیجانی، تغییر جلوه‌ چهره است. برای مثال، وقتی حالت انزجار به شما دست دهد، احتمالاً در حالی که دهان، باز و پلک‌ها، نیمه بسته است، اخم می‌کنید.
پنجمین مؤلّفه، واکنش‌های کلّی به هیجان است. هیجان منفی، ممکن است که دیدِ شما را نسبت به جهان، تیره کند.
ششمین مؤلّفه، پیدایش تمایل در دست‌ زدن به اعمالی همسو با آن هیجان است؛ یعنی سلسله رفتارهایی که هنگام تجربه هیجانی رُخ می‌دهند. برای نمونه، خشم، ممکن است که به پرخاشگری منجر شود. هر یک از این مؤلّفه‌ها، به تنهایی گویای حالت هیجانی نیست؛ بلکه ترکیبی از همه آنهاست که هیجان معیّنی را به وجود می‌آورد. علاوه بر این، هر یک از این مؤلّفه‌ها، ممکن است بر دیگر مؤلّفه‌ها تأثیر بگذارند. با وجود این، هیجان، وضعیت پیچیده‌ای در پاسخ به تجربه‌های دارای بارِ احساسی است.^۱

1.. زمینۀ روان‌شناسی هیلگارد، ص ۳۹۷.

شادي و شادکامي از ديدگاه اسلام

ج. هیجانات چیستند؟

هیجانات، پدیده‌هایی چند وجهی‌اند. هیجانات تا اندازه‌ای حالت‌های عاطفی ذهنی هستند که باعث می‌شوند تا به شیوه خاصّی احساس کنیم و مثلاً خشمگین یا شاد شویم. هیجانات، پاسخ‌های زیستی نیز هستند؛ واکنش‌های فیزیولوژیک که بدن را برای عمل سازگاری آماده می‌سازند. بدن ما هنگام هیجان‌زدگی، طوری فعّال می‌شود که با حالات غیر‌هیجانی فرق دارد؛ افزایش ضربان قلب، عضلات درهم تنیده و تنفّس سریع را تجربه می‌کنیم. هیجان‌ها، بیشتر کارکردی هستند، بسیار شبیه به گرسنگی که کارکردی است. خشم، ما را برای جنگیدن با دشمن، آماده می‌‌کند و ترس، ما را برای گریختن از خطر، آماده می‌سازد. نهایت این که هیجانات، پدیده‌هایی اجتماعی‌اند. هیجانات، حالت‌های متمایز چهره‌ای و بدنی تولید می‌کنند که تجربه‌های هیجانی درونی ما را به دیگران می‌رسانند.
با توجّه به این که هیجانات می‌توانند پدیده‌های ذهنی، فیزیولوژیک، کارکردی و اجتماعی باشند، به نظر می‌رسد که مفهوم هیجان، تعریف صریح و روشنی نداشته باشد. هیجانات در تجربه روزمرّه، واضح به نظر می‌رسند. هر کس می‌داند که احساس شادی و خشم چیست. به همین خاطر، امکان دارد شما بپرسید: پس مشکل چیست؟ مشکل، این است: تا وقتی از کسی نخواسته‌اند که هیجان را تعریف کند، می‌داند هیجان چیست^۱ . برای رسیدن به تعریف هیجان، باید به بیان مؤلّفه‌های هیجان پرداخت، تا بتوان تعریفی جامع از آن، ارائه داد.

1.. انگیزش و هیجان، ص ۳۰۱.

نام منبع :

شادي و شادکامي از ديدگاه اسلام

تعداد جلد :

1

ناشر :

انتشارات دارالحدیث

محل نشر :

قم

تاریخ انتشار :

02/01/1391

نوبت چاپ :

اول

نتیجه جستجو برای « »