63
شادي و شادکامي از ديدگاه اسلام

تمایز میان معنای نخستینِ واژه با معانی دیگر نیستند وجدا سازی معنای حقیقی ومَجازی را بر نیز عهده نمی‌گیرند. از این رو، قول لغوی را به تنهایی، حجّت نمی‌دانند و تنها در صورت همراهی با قرائن دیگر و حصول اطمینان، حجّیت آن را می‌پذیرند. پس لازم است پژوهشگر برای کشف معنای اصلی، به طور مستقیم، به منابع در دسترس، مراجعه کند.۱

ب. نسبت‌سنجی

در این مرحله، تمام برداشت‌های لغوی، به احادیث، عرضه می‌شوند تا نسبت آنها با احادیث، مشخّص گردد. از آنجا که، برخی فقیهان، قول لغوی را به تنهایی، حجّت نمی‌دانند وتنها در صورت همراهی قرائن دیگر و حصول اطمینان، حجّیت آن را می‌پذیرند،۲ به دست آوردن این نسبت، لازم به نظر می‌رسد.
امّا شیوه‌ای که ما برای پژوهش لغوی برگزیده‌ایم، شیوه اجتهادی است. از روشی که بر اجرای این شیوه، حاکم است، به «حرکت خوشه‌ای» تعبیر می‌کنیم. در این روش، ابتدا به جمع‌بندی تک تکِ مفاهیم می‌پردازیم. این امر، مستلزم ریشه‌یابی هر واژه، به صورت جداگانه و از فرهنگ‌های معتبر لغت است. از هر کتاب لغت، یک معنا برداشت می‌شود و معانی برداشتی از کتاب‌های لغت، در کنار هم قرار می‌گیرند تا برداشت نهایی از آن مفهوم، صورت پذیرد و در نهایت، ارتباط بین برداشت‌های نهایی از هر مفهوم با مفهوم مترادف دیگر، مورد بررسی قرار گیرد.
در این روش، هر یک از واژگان کلیدی، توسّط فرهنگ‌های معتبر لغت، تعریف و تبیین می‌شوند. یافتن تعاریف و مصادیق هر لغت، در روشن شدن معنای آن و تفاوت آن با مفاهیم مترادف، تأثیر به ‌سزایی دارد.

1.. « مبانی فهم حدیث»، ص ۱۶.

2.. روش فهم حدیث، ص ۸۳.


شادي و شادکامي از ديدگاه اسلام
62

۱. شیوه تقلیدی

در این شیوه، با مراجعه به كتب لغت، معنای ارائه شده در باره واژه مورد نظر را می‌یابیم وبا اعتماد به درستی گفته لغت‌دانان، همان استعمال را معنای اصلی كلمه، فرض می‌كنیم. این روش، در موارد بسیاری، موفّق، كارآمد و سودمند است. مزیّت اساسی «شیوه تقلیدی»، كوتاهی و سرعت آن در مقایسه با «روش اجتهادی» است واز این رو، برای عموم افراد، قابل استفاده است وتنها مرحله كاربردی آن، یافتن كلمه مورد نظر در كتاب‌های لغت و آشنایی داشتن با شیوه‌های چینش و ترتیب دادن آنهاست.
این شیوه، از قرن دوم هجری ـ كه سرآغاز پیدایش كتاب‌های لغت بوده است ـ ، تا به امروز، به كار می‌رود؛ امّا شرط اساسی آن، مراجعه به كتاب‌های كهن و معتبر لغت است و كتب لغت معاصر، در این حوزه، سودمند یا حدّاقل قابل استناد نیستند؛ زیرا واژه‌های مورد بررسی ما در حدود دوازده تا چهارده قرن پیش، از زبان مبارک معصومان علیهم السلام صادر شده‌اند و بسیار محتمل است كه معنای این كلمات درآن روزگار، با معنای ارائه شده توسّط لغت‌دانان معاصر، متفاوت باشد. بر این اساس، آن دسته از كتب لغت در این عرصه به كار می‌آیند كه یا در عصر صدور احادیث، نوشته شده باشند و یا مؤلّفان آنها، عهده‌دار بیان سیر تاریخی معنای كلمات باشند.

۲. شیوه اجتهادی

نقصْ داشتن شیوه کار لغت‌دانان، از یک سو، ونیاز ما به یافتن معنای اصلی واژه‌ها، از سوی دیگر، حدیث‌پژوه را به پیمودن اجتهادیِ این مسیر، وامی‌دارد. شیوه لغویان، ارائه معنای استعمالی واژه است؛ یعنی این‌که واژه، چه کاربردهایی داشته، برای چه منظورهایی به کار رفتهو برای رساندن کـدامین معانی، استخدام شده است. لغویان، در پیِ یافتن

  • نام منبع :
    شادي و شادکامي از ديدگاه اسلام
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    02/01/1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 3584
صفحه از 152
پرینت  ارسال به