به]سزاى[ دستاورد پیشین آنها، به آنان بدى رسد، انسان، ناسپاسى مى‏کند)
.
(وَ إِذا أَذَقْنَا النَّاسَ رَحْمَةً فَرِحُوا بِها وَ إِنْ تُصِبْهُمْ سَیئَةٌ بِما قَدَّمَتْ أَیدیهِمْ إِذا هُمْ یقْنَطُونَ.^۱
و چون به مردم، رحمتى بچشانیم، بِدان شاد مى‏گردند و چون به ]سزاى[ آنچه دستاورد گذشته آنان است، صدمه‏اى به ایشان برسد، به ناگاه، نومید مى‏شوند)
.
پس با نگاهی کلّی به آیات و احادیثی که ذکر شد، تعابیری همچون (بمالدیهم)
، (بما أوتوا)
، (بما عندهم)
، (بما أصاب)
، (رَحْمَةً فَرِحَ بِها)
، (من الدنیا تدرکونه)
و مواردی جز آن، به بیان همان نکته‌ای می‌پردازد که پیش‌تر متذکّر شدیم و آن، این است ‌که شادی (فرح)، با داشتن و دارا شدن، رابطه داشته و شادی، به وسیله آن، حاصل می‌گردد و تعابیری همچون: (تحرمونه)
، (تُصِبْهُمْ سَیئة)
و (اخذناهم بغته)
، نشان از احساس ناشادمانی و غم است که با محرومیّت و نداشتن، در ارتباط است.
با وجود این، می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که در شادی و غم، دو مفهوم «وجدان» و «فقدان» و به عبارت دیگر، «دستیابی» و «از دست دادن» یا «حائز شدن» و «فاقد شدن»، نقشی اساسی ایفا می‌کند. این دو، می‌توانند موجب حالتی نفسانی گردند که از آن، تعبیر به شادی و غم می‌شود.
مـوضوع شـایان ذکـر، آن است که مفهوم «فرح»، با هر یک از دو بُعد

آنها را گرفتیم و در این هنگام، همه مأیوس شدند)
.
یکی دیگر از داشته‌هایی که فارغ از جنبهارزشی آن، می‌تواند شادی‌آور باشد، دانش است. خداوند متعال، در توصیف کافران می‌فرماید: کافران، آن‌گاه که در مقابل فرستادگان خدا قرار گرفتند،به دانش و علم خود، مباهات و فخر کرده، از داشتن آن، شادمانی ‌نمودند:
(فَلَمَّا جاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَیناتِ فَرِحُوا بِما عِنْدَهُمْ مِنَ الْعِلْمِ وَ حاقَ بِهِمْ ما کانُوا بِهِ یسْتَهْزِؤُن.^۱
پس آن گاه که فرستادگان ما با دلایل [و معجزات] روشن به سوی آنها آمدند، آن مردم، به دانش (عقاید باطل) خود، شاد و ]مغرور[ شدند تا وعده عذابی که آن را مسخره می‌کردند، همه را فراگرفت)
.
در آیاتی دیگر نیز، نعمت‌ها، داشته‌هایی شمرده شده که موجب شادی می‌گردند. خداوند متعال می‌فرماید:
(فَإِنْ أَعْرَضُوا فَما أَرْسَلْناک عَلَیهِمْ حَفیظاً إِنْ عَلَیک إِلّا الْبَلاغُ وَ إِنَّا إِذا أَذَقْنَا الْإِنْسانَ مِنَّا رَحْمَةً فَرِحَ بِها وَ إِنْ تُصِبْهُمْ سَیئَةٌ بِما قَدَّمَتْ أَیدیهِمْ فَإِنَّ الْإِنْسانَ کفُورٌ.^۲
پس اگر روى برتابند، ما تو را بر آنان، نگهبان نفرستاده‏ایم. بر عهده تو، جز رسانیدن ]پیام[ نیست، و ما چون رحمتى از جانب خود به انسان بچشانیم، بِدان، شاد ]و سرمست[ گردد، و چون