روانشناختی، بدان پرداخته میشود، مسئله نشانه شناسی است.
نشانهها در متون روایی، محدود، ولی قابل توجّهاند. تک نشانهها، گویای حالت فرد در آن موقعیت است و نشانگانی که پیوستاریاند، میتوانند فرآیند «کسل» تا عدم موفّقیت قطعی را ترسیم کنند. در نشانگان پیوستاری، ظهور هر نشانه، علامتی بر ظهور نشانه دیگر، خواهد بود. در متون حدیثی، چندین نشانه برای کسانی که گرفتار حالت سستی شدهاند، آمده است که به آنها اشاره میشود:
الف. تأخیر در کار
یکی از نشانههای بارز برای کسانی که دچار حالت سستی شدهاند، به موقع انجام ندادن وظایف و مسئولیتهایی است که به آنها سپرده میشود. نداشتن اراده قوی بر انجام دادن کار و توجّه نداشتن به اهدافِ فراروی، فرد را هر آن، از رسیدن به نتیجه مورد نظر، دور میکند. همین امر، باعث میشود که فرد، امور مرتبط با حیطه وظایف حرفهای و شغلی خود را با تأخیر انجام دهد. امام علی علیه السلام میفرماید:
تأخیر العمل عنوان الکسل.۱
عقب انداختن کار، نشانه سستی است.
سستی که دشمن تمامعیار تلاش و کار است، اوّلین حربه خود را در به تأخیر انداختن کارها به کار میگیرد و از این تلاش، دست بر نمیدارد تا فرد را از رسیدن به موفّقیت، باز دارد.
ب. نشانگان پیوستاری
در مجمـوعه نشانههای سستـی و خمودگی، بین چند نشانه، پیوستگی وجود دارد که با بروز هر نشانه، نشانهای دیگر، پدیدار میگردد و در نهایت،