۱. ناکامی در رسیدن به آرزوها

آن‌گاه که انسان، شور و نشاط و تکاپوی خود را از دست می‌دهد، رسیدن به اهداف، آرزویی دور و دراز و دست نیافتنی جلوه می‌کند و فرد را از تلاش در جهت رسیدن به آرزوها و اهدافش، باز می‌دارد و اگر این حالت ادامه یابد، دیگر هیچ گاه به آرزوهایش نخواهد رسید. امام علی علیه السلام می‌فرماید:
مَنْ دَامَ کسَلُهُ خَابَ أَمَلُه.^۱
کسی که پیوسته سستی کند، در رسیدن به آرزوهایش، ناکام خواهد مانْد.

۲. ناکامی در موفّقیت

انسان‌ها در مسیر زندگی، به دنبال بالا رفتن از پلّه‌های ترقّی هستند و تمام تلاش خود را مصروف رسیدن به پیروزی‌ها و موفّقیت‌های شیرین زندگی می‌کنند؛ امّا گاهی نمودار رو به رشد موفّقیت فرد، سقوط کرده، سیر نزولی پیدا می‌کند. یکی از عواملی که مسیر موفّقیت فرد را تحت الشعاع خود قرار می‌دهد، سستی و تنبلی است. امام علی علیه السلام می‌فرماید:
آفَةُ النُّجْحِ الْکسَلُ.^۲
آفت پیروزی ]و موفّقیت[، تنبلی است.
فردی که روحیه تلاش‌ورزی و جنب و جوش خود را از دست می‌دهد، دچار مشکلی به نام سستی شده است که او را از دستیابی به موفّقیت، دور خواهد کرد.

و اگر این زمینه به وجود نیاید، آثار گناهان، او را به نقطه‌ مقابل نشاط خواهند بُرد که چیزی جز سستی و کسالت نخواهد بود. در یکی از مناجات‌های رسول اکرم، آمده است:
إلهی، إلهی، إلهی! أسئلک راغباً واقصدک سائلاً واقفاً بین یدیک متضرّعاً إلیک أن أقنطتنی ذنوبی نشطنی عفوک.^۱
بار خدایا، بار خدایا، بار خدایا! از تو با شوق می‌خواهم و در پیشگاهت، در حال پریشانی، همچون گدایی، تو را قصد می‌کنم. اگر گناهانم مرا ناامید کنند، عفو تو، مرا بانشاط می‌گردانَد.
گناهان، یأس و نومیدی را در انسان رشد می‌دهند و به تبع آن، سستی و خمودی را در درون انسان، نهادینه می‌کنند و مانع به وجود آمدن نشاط می‌شوند؛ امّا وجود عاملی همچون عفو پروردگار، این زمینه را از بین می‌برد و می‌تواند این مانع را از پیشِ روی بردارد.

سه: پیامدهای سستی

شکل‌گیری سستی، به منزله آسیبی روانی، باعث پیامدهای منفی در وجود انسان خواهد شد. این پیامدها، از جنبه‌های مختلف، قابل بررسی است. مجموعه روایات مربوط به این پیامدها، موارد مختلفی را بیان نموده‌اند. که می‌توان در چند گروه، آنها را طبقه‌بندی نمود که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.

الف. پیامدهای فردی

پیامدهای فردیِ‌ سستی خودْ، چندین مورد است که در زیر به آنها اشاره می‌شود.