121
شادي و شادکامي از ديدگاه اسلام

قساوت قلب، سستی در نماز و تباهی بدن خواهد شد. امام علی علیه السلام می‌فرماید:
إِیاکمْ وَ الْبِطْنَةَ فَإِنَّهَا مَقْسَاةٌ لِلْقَلْبِ مَکسَلَةٌ عَنِ الصَّلاَةِ مَفْسَدَةٌ لِلْجَسَدِ.۱
از شکمْ‌پُری بپرهیزید. به درستی که آن، محلّ سختی ‌دل، جایگاه کاهلیِ نماز و جای فاسد شدن بدن است.
امام علیه السلام در این جا به عامل کسالت، یعنی پُرخوری، اشاره نموده، تأثیر مستقیم آن را در نماز و سستی در آن می‌داند. ایشان، در جای دیگری می‌فرماید:
من شبع عوقب فی الحال ثلاث عقوبات: یلقی الغطاء مع قلبه، و النعاس علی عینه، و الکسل علی بدنه.۲
کسی که سیر شود، سه پیامد فوری را خواهد دید: پرده‌ای بر قلبش افکنده می‌شود، خواب به چشمانش می‌آید، و سستی بر بدنش عارض می‌شود.
پیامد فوری و سه‌جانبه سیری در این حدیث، پرده افکندن بر قلب، خواب به چشم‌ها آمدن و سستیِ بدنی است. ملاحظه می‌شود که این سستی، جنبه فیزیولوژیک دارد. به همین جهت، در سفارش‌های اسلام در باره غذا خوردن، آمده است: قبل از آن که سیر شوید، از سرِ سفره، برخیزید.۳

ب. بلندی موی بدن

همان‌گونه که در بخش عوامل نشاط، به موضوع بهداشت فردی واز جمله بهداشت مو، اشاره شد، درست در نقطه مقابل آن، بلنـدی مـوی

1.. غرر الحکم، ح ۲۷۴۳.

2.. شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید، ج ۲۰، ص ۳۲۰، ح ۶۷۴.

3..«کل و أنت تشتهی، و امسک و أنت تشتهی»
(طب النبی صلی الله علیه وآله، ص ۲).


شادي و شادکامي از ديدگاه اسلام
120

گرفته است. سه دسته عوامل فردی، اجتماعی و اعتقادی، پیامدهای بارز سستی هستند که هر کدام، شاخصه‌هایی را در درون خود دارند. بررسی مجموع چهل حدیث، ما را به این جمع‌بندی رسانده است.
نشانه‌شناسی، موضوع بسیار مهمّی در مشکلات روانی است. حدوداً ده حدیث، در این زمینه وجود دارد که نشانه‌های سه‌گانه تأخیر در کار، سبُک‌سری و پیوستارِ نشانگان را به ما ارائه می‌دهد.
نهایت، این‌که راه‌های پیشگیری و درمان نیز سرفصلی است که از مجموع حدوداً بیست حدیث، جمع‌بندی شده است. عزم، اراده و تصمیم، توجّه به انگیزه‌ها و اهداف، شکیبایی، وضو، استعانت از خدا و استعاذه به او، راه‌های پنجگانه پیشگیری و درمان هستند.
شایان ذکر است که این جمع‌بندی و دسته‌بندی‌ها، صرفاً بر اساس دیدگاه نگارنده است و هر پژوهشگر دیگری می‌تواند ساختاری متفاوت، ارائه دهد.

دو: عوامل سستی

ریشه‌یابی و یافتن عوامل سستی، زمینه درمان این نوع آسیب روانی را آسان می‌کند. بخشی از احادیث، به عوامل سستی پرداخته‌اند:

الف. پُرخوری و سیری

یکی از مسائلی که بر سستی و کسالت بدنی، تأثیر مستقیم دارند، سیری است. رعایت اصل تعادل۱ در غذا خوردن، موجب سالم ماندن بدن می‌‌گردد. عدم رعایت این اصل، موجب پیامدهایی منفی همچون:

1.. امام کاظم علیه السلام:«لو أنّ الناس قصدوا فی العلم لاعتدلت أبدانهم؛ اگر مردم، در خوردنْ اعتدال داشتند، بدن‌هایشان سالم می‌ماند»
(وسائل الشیعة، ج ۱۶، ص ۴۰۷، ح ۸).

  • نام منبع :
    شادي و شادکامي از ديدگاه اسلام
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    02/01/1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2940
صفحه از 152
پرینت  ارسال به