احساسی همچون نشاط باشیم؟ چه چیز، تحرّک و تکاپو و انبساط خاطر را از ما می‌گیرد و مانع به وجود آمدن نشاط می‌گردد؟ وجود منظومه‌ای از روایات، به این‌گونه سؤالات، پاسخ خواهند داد.
با وجود زاویه نگاهی که به این مجموعه از روایات شده، دسته‌بندی ذیل به دست آمد، اگر چه هر پژوهشگری، می‌تواند ترتیب منطقی دیگری را ارائه نماید. مجموعاً هفتاد حدیث، مورد بررسی قرار گرفت که از این مجموعه، در بخش اوّل، عوامل نشاط به عنوان مهم‌ترین منابع ایجاد نشاط، معرّفی شده‌اند. از مجموع ۲۶ حدیث، دسته‌بندی چندگانه‌ای برای این عوامل به دست آمد. روابط اجتماعی، بهداشت، ورزش، تغذیه، لذّت‌های عینی و مسائل معنوی، از این دسته عوامل‌اند.
بخش دیگری که از مجموع یازده حدیث، شکل گرفته است، به موانع ایجاد نشاط می‌پردازد، که سستی، خواب طولانی بدون یاد خدا و گناه، از سرفصل‌های این بخش است.
امّا کاربرد نشاط در زندگی ما، مجموعه‌ای شامل ده حدیث را به خود اختصاص می‌دهد که در پنج محور: تلاوت قرآن، هدایت، عبادت و شب زنده‌داری، جمع شده است.
و. ماهیّت نشاط
احساسات و انفعالات، سطحی‌ترین و آشکارترین مرتبه از مراتب نفس را تشکیل می‌دهند؛ یعنی اگر عمیق‌ترین نقطه روح و نفس انسانی را، همان عمیق‌ترین نقطه وحدت و بساطت نفس، تلقّی کنیم و از آن نقطه وحدت به سوی کثرت، و از اعماق پیچیده، به
