چندان تفریط می‌کند که دیگر کار را انجام نمی‌دهد و انجام ندادن کار، او را به سمت «ضَجَر (گناه)»، سوق می‌دهد.
ضجر، ناآرامی و آشفتگی‌ای است که فرد برای فرار از آن، به ساز و کاری دفاعی، همچون تظاهر بیانی، پناه می‌برد. تداوم این حالت، بی‌گمان، او را به سمت گناه، خواهد برد و آخرین مرحله نشانگان، به انجام گناه می‌انجامد.

ج. غفلت از یاد خدا

خداوند متعال، انسان‌ها را از نعمت‌های بی‌شمار خود، برخوردار نموده است. انسان‌ها نیز در قبال این نعمت‌ها، ناسپاس یا شکرگزارند. انسانی که از نعمت سلامت تن و روانْ برخوردار است و به هیچ عملی مشغول نیست، امّا از یاد خدا، غافل است، بنا بر آموزه‌های دینی، سستْ کردارترینِ مردم است و نشانه چنین انسانی، غفلت زبانی از یاد خداست. رسول خدا صلی الله علیه وآله می‌فرماید:
أَکسَلُ النَّاسِ عَبْدٌ صَحِیحٌ فَارِغٌ لاَ یذْکرُ اللهَ بِشَفَةٍ وَ لاَ بِلِسَان.^۱
سستْ کردارترینِ مردم، انسان سالم فارغ البالی است که [تنها] با لب و دهان، یاد خدا نمی‌کند.
توجّه نداشتن به فرصت‌ها و گذران بیهوده لحظه‌های زندگی، پیامد سستی است که با نشانه بارزی، همچون غفلت از یاد خدا، همراه می‌گردد.

پنج. راه‌های پیشگیری از سستی و درمان آن

سستی و کسالت، از جمله آسیب‌های روانی‌اند که تداوم آنها، موجب عادت کردن به سستی و کسالت می‌شود. پس از بررسی عوامل، پیامدها

پیوستاری از نشانگان را به ما ارائه می‌دهد. در حدیثی از رسول خدا صلی الله علیه وآله در تبیین این نشانگان، چهار نشانه، پیوسته آمده است. رسول خدا صلی الله علیه وآله می‌فرماید:
أَمَّا عَلاَمَةُ الْکسْلَانِ فَأَرْبَعَةٌ: یتَوَانَى حَتَّى یُفَرِّطَ، وَ یَتَفَرَّطُ حَتَّى یَضیعَ، وَ یضَیعُ حَتَّى یأْثِمَ وَ یضْجَرَ.^۱
نشانه فرد سست‌کردار، چهار چیز است: چندان اهمال می‌کند که به تفریط [ کُنْدی] می‌گراید، و چندان کُنْدی می‌کند که [اصل کار را] فرو می‌گذارد،و چندان، فروگذار می‌کند که دلْ‌مرده می‌شود، و چنان دلْ‌مرده می‌گردد که گنهکار می‌شود.
همین حدیث، به گونه‌ای دیگر و با حذف یکی از نشانگان چهارگانه ـ که ضَجَر و دلْ‌مردگی باشد ـ ، در متون روایی آمده است. رسول خدا صلی الله علیه وآله می‌فرماید:
لِلْکسْلَانِ ثَلاَثُ عَلاَمَاتٍ: یتَوَانَى حَتَّى یُفَرِّطَ، وَ یُفَرِّطُ حَتَّى یَضیعَ، وَ یَضیعُ حَتَّى یأْثِمَ.^۲
برای سستْ‌کردار، سه نشانه است: چندان اهمال می‌کند که به تفریط [و کُنْدی] می‌‌گراید، و چندان کُنْدی می‌کند که ]اصل کار را[ فرو می‌گذارد، و چندان فروگذار می‌کند که گنهکار می‌شود.
آنچه از این دو حدیث، برداشت می‌شود، این است که اوّلین نشانه نوظهور در این پیوستار، «توانی» است. توانی، به معنای کوتاهی و اهمالکاری در انجام دادن کارها و تصمیم‌های زندگی است. این حالت تا آن‌جا پیش می‌رود که فرد، دچار کُنْدی و تفریط در انجام امور شده،