ج. پیامدهای اقتصادی

برخی احادیث، پیامدهای اقتصادی سستی و اهمالکاری را مطرح نموده‌اند. بررسی این احادیث، نشان می‌دهد که این مجموعه، خود، دارای زیرمجموعه‌هایی است که مورد بررسی قرار می‌گیرد.

۱.فقر

انسانی که سستی و تنبلی، وجود او را فرا گرفته و عجز و ناتوانی در حلّ مشکلات، گریبانگیر او شده است، دچار فقر خواهد شد. امام علی علیه السلام، فقر را معلول پیوند دو عامل سستی و ناتوانی می‌داند. آن حضرت می‌فرماید:
إِنَّ الْأَشْیاءَ لَـمَّا ازْدَوَجَتْ ازْدَوَجَ الْکسَلُ وَ الْعَجْزُ فَنُتِجَا بَینَهُمَا الْفَقْرَ.^۱
آن گاه که اشیا با یکدیگر جفت شوند، سستی و ناتوانی به هم پیوند می‌خورند و از آنها، فقر متولّد می‌شود.
در حدیثی دیگر، رسول گرامی اسلام، فقر را معلول پیوند دو عامل سستی و کوتاهی در انجام کار می‌داند:
خلق الله عزوجل التوانی و الکسل، فزوّجهما، فولد بینهما الفاقة.^۲
خداوند عزوجل، کوتاهی کردن و سستی را آفرید، سپس آنها را با هم پیوند داد و از آن دو، فقر متولّد شد.
آن چنان که ملاحظه شد، سستی، عامل ثابت در هر دو حدیث است که فقر به بار ‌می‌آورد.

مؤلّفه اهمالکاری و ناتوانی می‌داند و می‌فرماید:
فِی التَّوَانِی وَ الْعَجْزِ أُنْتِجَتِ الْهَلَکة.^۱
اهمالکاری و ناتوانی، هلاکت به بار می-آورد.
هر دو مؤلّفه، به یک سمت در حرکت‌اند و آن، «نرسیدن به هدف» است: یکی، نخواستن است و دیگری، نتوانستن؛ و حال که با هم گِره خورده‌اند، جز شکست و هلاکت، ره به جایی نبرده‌اند.

ب. پیامدهای اجتماعی

سربارِ اجتماع شدن

یکی از پیامدهای ناگواری که سستی در عرصه اجتماعی به بار می‌آورد، متّکی نبودن فرد به خود در اداره امور زندگی است، تا جایی که فرد، ابتدا در محیط خانواده، سربارِ اهل خانه و سپس، سربارِ اجتماع خواهد شد. امام صادق علیه السلام، در نامه‌ای به یکی از اصحاب خود، او را این‌گونه مورد خطاب قرار داده است:
لاَ تَکسَلْ عَنْ مَعِیشَتِک فَتَکونَ کلّاً عَلَى غَیرِک، أوْ قَالَ: عَلَى أَهْلِک.^۲
در امور معیشتی، سستی موَرز، تا سربار دیگران (/ خانواده‌ات) نباشی.
سستی در امور معیشت، هم انسان را سربار جامعه‌ای کوچک، همچون خانواده، و هم سربار جامعه‌ای بزرگ‌تر، همچون اجتماع، خواهد نمود. این سستی، می‌تواند حتّی در روابط سالم خانوادگی، تأثیر منفی بگذارد.