111
شادي و شادکامي از ديدگاه اسلام

هر یک، بخش مهمّی از ماهیت طرف دیگر، روشن می‌گردد. این دو، در واقع، دو روی یک سکّه‌اند.

۲. «کَسَل» و «فَترَة»

در مفهوم‌شناسی، شناخت مفاهیم مترادف، موضوعی اساسی و پذیرفته شده است. برخی از واژگان مترادف، به واسطه پژوهش‌های لغوی به دست آمده ـ که فتره نیز از این موارد است. ـ مورد بررسی قرار می‌گیرد. ابن فارِس، «فتر» را ضعف در هر چیز می‌داند.
فتر: أصل صحیح یدلّ علی ضعف فی الشیء.۱
امّا خلیل، با تعبیری دیگر، به همان معنا اشاره دارد. وی، «فتر» را آرامش بعد از تندی و نرمی بعد از شدّت می‌خواند و نهایتاً فتره جسمی را ضعف جسمی تعبیر می‌کند:
فتر فتوراً: سکن عن حدته ولأنَ بعد شدّته، یجد فی جسده فترة، أی ضعفاً.۲
ابن اثیر، در کاربردهای فتره، «إفتر الرجل» را این‌گونه معنا می‌کند: پلک‌های مرد، سست شد و نگاهش، شکسته شد:
إفتر الرجل مفتر: إذا ضعفت جفونة و انکسر طرفة.۳
ابن منظور، فتره را شکستگی و سستی دانسته، فترت جسمی را نرمیِ مفاصل می‌داند:

1.. معجم مقاییس اللّغة، ص ۸۰۴.

2.. العین، ج ۸، ص ۱۱۴.

3.. النهایة، ج ۳، ص ۳۶۶.


شادي و شادکامي از ديدگاه اسلام
110

آن، تبیین شده است. امام صادق علیه السلام می‌فرماید:
النَّشَاطُ وَ ضِدَّهُ الْکسَلَ.۱
نشاط، ضدّ سستی است.
امام علیه السلام در این حدیث ـ در صدد برشمردن لشکریان عقل و جهل است ـ ، نشاط را جزء لشکر عقل، و سستی را در نقطه مقابل آن و در زمره لشکریان جهل، قرار می‌دهد. رابطه این دو نیز، ضدّین است؛ دو صفت که با هم در موضوعی واحد، جمع نمی‌شوند و با تعریف و تبیین

1.. سماعة بن مهران می‌گوید: نزد امام صادق علیه السلام بودم و نزد او، جماعتی از دوستانش بودند. از عقل و جهل، سخن به میان آمد. امام صادق علیه السلام فرمود:«عقل و لشکرش، و جهل و لشکرش را بشناسید تا هدایت شوید»
. سماعة گفت: فدایت شوم! ما چیزی را نمی‌شناسیم، مگر آنچه را که تو به ما بشناسانی. فرمود:«همانا خدای تعالی، عقل را ـ که اوّل مخلوق، از عالم ارواح است ـ از طرف راست عرش، از نور خود آفرید. پس به او گفت: رو برگردان. او رو برگردانید. پس از آن، به او گفت: روی بیاور. روی آورد. خدای متعال فرمود: تو را آفریده‌ای بزرگ آفریدم و بر جمیع مخلوقات خود، کرامت دادم. پس از آن، جهل را از دریای شور تلخ تاریک آفرید. پس به او گفت: پشت کن. پشت نمود. سپس گفت: روی آور. روی نیاورد. به او فرمود: سرکشی کردی. پس او را دور نمود. آن گاه برای عقل، ۷۵ لشکر قرار داد. چون جهل، این اکرام عقل را از خداوند، مشاهده کرد و اعطای حق را دید، عداوت با عقل را در نهاد خود گرفت. پس جهل گفت: ای پروردگار! این، آفریده‌ای است مثل من. او را آفریدی، تکریمش کردی و قوتّش دادی و من، ضدّ اویم. برای من، توانایی‌ای بر او نیست. به من نیز لشکری مثل آنچه به او دادی، عطا کن. فرمود: آری. پس اگر بعد از این، گناه کردی، تو و لشکرت را از رحمت خود، خارج خواهم کرد. گفت: راضی شدم. پس به او ۷۵ لشکر، عطا فرمود»
(الکافی، ج ۱، ص ۲۳).

  • نام منبع :
    شادي و شادکامي از ديدگاه اسلام
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    02/01/1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 3065
صفحه از 152
پرینت  ارسال به