333
شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل

اين گونه روايات را مى‏توان از دلايل روايىِ تحريف‏ناپذيرى قرآن دانست؛ زيرا اگر امكان تحريف قرآن فراهم باشد و قرآن ، خود ، دستخوش فتنه گردد، نمى‏توان آن را به طور مطلق و بدون قيد ، پناهگاه مسلمانان در تمام فتنه‏ها دانست.
سه. حديث ثقلين: اين حديث ، در ردّ ادعاى تحريف قرآن ، بسيار كارآمد است. با اين حديث ، در سه جهت ، استدلال مى‏شود : نخست ، اين كه در روايات معتبر و متعدّدى از اين حديث آمده است: «إنّى مُخلِّفٌ فيكُمُ الثَّقلَينِ : كتابَ اللَّه و عِترَتى ...» . ۱تعبير «مُخَلِّفٌ فيكُم» دلالت بر اين معنا دارد كه پيامبر صلى اللَّه عليه و آله از ميان مردم مى‏رود، ولى دو چيز را به جاى خود در ميان امّت بر جاى مى‏گذارد كه يكى از آن دو كتاب اللَّه است ، نه بخشى از كتاب اللَّه . جمله اسميه هم مفيد ثبات و دوام است . افزون بر اين ، عبارات ذيلِ همين روايات (روايات ثقلين) ، به روشنى نشان از استمرار اين پيش بينى و وعده ضمنى پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله تا روز قيامت دارد. دوم ، اين كه در اين حديث ، بر لزوم تمسّك به قرآن در همه زمان‏ها تصريح و تأكيد شده و باور به تحريف ، عملاً اين تمسّك را منتفى مى‏سازد. سوم ، اين كه قول به تحريف، حُجّيت و اعتبار ظواهر قرآن و در نتيجه تمسّك به آن را نفى مى‏كند. افتادگى يا تبديل بخش‏هايى از يك متن، بى گمان ، فهم استوار آن متن و در نتيجه حجّيت آن و قابليت آن را براى احتجاج ، ناممكن مى‏سازد ؛ زيرا چه بسا در موارد نياز به تمسّك به قرآن، حجّت ، در همان بخشِ افتاده يا تبديل شده باشد، و يا اين بخش ، قرينه‏اى براى فهم بخش‏هاى موجود ، بوده باشد . ۲

1.يعنى : «من به جا گذارنده دو چيز گران‏قدر در ميان شما هستم» . در باره حديث ثقلين و روايات مختلف آن ، ر. ك : دانش‏نامه قرآن و حديث : ج ۹ ص ۴۱۸ ح ۱۹۵ و براى آشنايى بيشتر با گزارش‏هاى متواتر اين حديث ، ر . ك : دانش‏نامه قرآن و حديث : ج ۹ ص ۴۱۸ - ۴۷۳ .

2.ر.ك: التبيان فى تفسير القرآن : ج ۱ ص ۳؛ البيان ، خويى : ص ۲۱۱ - ۲۱۴؛ دايرة المعارف قرآن كريم : ج ۶ ص ۳۲۸ .


شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
332

پيشْ‏فرض ضرورت عرضه احاديث بر قرآن ، اين است كه قرآن به عنوان معيار تمييز روايات سره از ناسره، خود ، از هر گونه آسيب، جعل و دستبرد ، مصون و پيراسته باشد . به عبارت ديگر، ميزان بازشناخت روايات سره، قرآن است و در صورتى كه تحريفى به قرآن راه يافته باشد، نمى‏توان يقين كرد كه خود از ناسره پاك است و ارجاع احاديث به معيارى كه سلامت خود آن معلوم نيست، معنا ندارد. همين طور اگر مصون از كاستى و دستبرد نبود، به طور مطلق نمى‏توانست سنجه‏اى براى احاديث مشكوك باشد ؛ زيرا با عنايت به گستردگى حجم احاديث و مضبوط نبودن موارد و گونه‏هاى مقتضى ترديد در روايات، هرگونه كاستى در قرآن مى‏تواند به اطلاق مورد اشاره در سنجه بودن قرآن براى احاديث آسيب برساند. بنا بر اين ، دلالت روشن اين دسته احاديث ، جاى تشكيك ندارد.
دو. مرجعيت قرآن در وضعيت فتنه: بنا بر رواياتى معتبر، مسلمانان هنگام پيش آمدن فتنه‏ها بايد به قرآن رجوع كنند. اين روايات ، هيچ قيدى ندارند و مسلمانان را به صورت عام و مطلق ، مأمور به رجوع به قرآن مى‏كنند ، مانند روايت پيامبر صلى اللَّه عليه و آله كه مى‏فرمايد:
إذَا التَبَسَت عَلَيكُمُ الفِتَنُ كَقِطَعِ اللَّيلِ المُظلِمِ فَعَلَيكُم بِالقُرآنِ . ۱
هر گاه فتنه‏ها همچون پاره‏هاى شب تار، شما را فرا گرفت ، به قرآن روى آوريد .

همچنين :
القُرآنُ هُدىً مِنَ الضَّلالَةِ ، وتِبيانٌ مِنَ العَمى‏ ، وَ... وما عَدَلَ أحَدٌ عَنِ القُرآنِ إلّا إلَى النّارِ . ۲
قرآن ، راه‏نمايى‏اى است در گم‏راهى ، و بينايى‏اى در كورى، و... هيچ كس از قرآن منحرف نمى‏شود ، مگر آن كه به سوى دوزخ ، ره‏سپار مى‏گردد .

1.ر . ك : ج ۳ ص ۳۰ ح ۷۴۹ .

2.ر . ك : ج ۳ ص ۳۸ ح ۷۶۳ .

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران، اصغر هادوي کاشاني، محمّد احسانى‏فر لنگرودى، علي‌رضا نظري خرّم، محمّدرضا حسين‌زاده، علي شاه‌ علي‌زاده، حميد رضا شيخي (مترجم)
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    02/01/1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8403
صفحه از 500
پرینت  ارسال به