325
شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل

- «إنَّ» كه در اين آيه دو بار به كار رفته است.
- كاربست ضمير فصل «نَحْنُ» در فقره نخست آيه: (إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ) .
- «لام» در (لَحَافِظُونَ).
- مقدم شدن كلمه «لَهُ» بر واژه «لَحَافِظُونَ» در فقره دوم: (إِنَّا لَهُ لَحَفِظُونَ)، در حالى كه بر اساس نقش مفعولى بايد پس از آن قرار مى‏گرفت. چنين تقديمى خود حكايت از نوعى اختصاص و تأكيد دارد.
سه . در اين آيه ، به جاى ساختار مفرد از ساختار جمع استفاده شده است كه بر اراده حتمى و همراه با قدرت در تحقق وعده حفظ و صيانت قرآن دلالت دارد. ۱ به گفته زمخشرى آن جا كه مقام قدرت و عظمت و نشان دادن هيمنه خداوند است، از ضماير جمع استفاده شده است؛ ۲ گويا خداوند مى‏خواهد اعلام كند كه از تمام قدرت و لشكريان خود براى تحقق خواسته‏اش (حفظ و صيانت قرآن) بهره مى‏جويد.
چهار . ميان دو بخش آيه ، رابطه‏اى منطقى و گسست‏ناپذير برقرار است: در فقره نخست ، بر نزول قرآن از سوى خداوند تأكيد شده است كه آن را بايد نوعى مقدّمه‏چينى و اقامه برهان براى فقره دوم دانست كه در آن ، مدعا يعنى حفظ قرآن توسط خداوند ذكر شده است . گويا چنين گفته شده است: ما قرآن را حفظ مى‏كنيم؛ زيرا قرآن از مبدأ علم، حكمت و قدرت الهى نازل شده است. خداوند با احاطه علمى خود ، از هر گونه تلاش براى دخل و تصرّف و مقابله با قرآن ، آگاه است و به سبب حكمت خود، مصلحت را در حفظ و صيانت قرآن مى‏داند و با قدرت بى انتهاى خويش ، همه كوشش‏ها را براى رويارويى با قرآن ، بى‏اثر مى‏سازد.

1.أضواء البيان: ج ۷ ص ۲۸۸.

2.الكشاف: ج ۲ ص ۳۹۰.


شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
324

الهى مى‏توان تمسّك جست:

اوّل. آيه حفظ

صريح‏ترين آيه‏اى كه بر نفى هر گونه تحريف در قرآن دلالت دارد، آيه حفظ است . خداوند در اين آيه اعلام كرده است كه ما قرآن را فرو فرستاده‏ايم و خود از آن محافظت خواهيم كرد:
(إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحَفِظُونَ . ۱
ما ذكر را فرو فرستاديم ، و ما نگه‏دار آنيم)
.
نكات مورد توجه در اين آيه براى اثبات مدعا بدين شرح اند:
يك . مقصود از «ذِكر» در اين آيه ، قرآن است؛ ۲زيرا در شمارى ديگر از آيات بر اين كتاب آسمانى ذكر اطلاق شده است؛ اما اين احتمال كه مقصود از ذكر ، پيامبر صلى اللَّه عليه و آله باشد ۳ علاوه بر اين كه با مفهوم تنزيل ، هماهنگ نيست ، با سياق آيات نيز ناسازگار است؛ زيرا در آيات قبل از آيه حفظ چنين آمده است:
(وَ قَالُواْ يَأَيُّهَا الَّذِى نُزِّلَ عَلَيْهِ الذِّكْرُ إِنَّكَ لَمَجْنُونٌ .
و گفتند: اى كسى كه قرآن بر او نازل شده! همانا تو ديوانه‏اى)
.
با توجه به اين سياق ، «الف و لام» در كلمه «الذِّكْر» در آيه حفظ، «الف و لام» عهد است؛ يعنى از همان ذكر(قرآن) محافظت مى‏كنيم.
دو . در اين آيه ، با استفاده از ادات تأكيد، بر صيانت از قرآن تأكيد شده است. ۴ادوات تأكيد در اين آيه عبارت اند از:

1.حجر: آيه ۹ .

2.التبيان فى تفسير القرآن : ج ۱ ص ۱۸ و ج ۶ ص ۳۲۰؛ تفسير الطبرى : ج ۱۴ ص ۱۱ - ۱۲.

3.تفسير الطبرى : ج ۱۴ ص ۱۲.

4.روح المعانى: ج ۱۴ ص ۱۶ و ج ۱۷ ص ۱۸۲.

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران، اصغر هادوي کاشاني، محمّد احسانى‏فر لنگرودى، علي‌رضا نظري خرّم، محمّدرضا حسين‌زاده، علي شاه‌ علي‌زاده، حميد رضا شيخي (مترجم)
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    02/01/1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8075
صفحه از 500
پرینت  ارسال به