در ابتداى سوره ديگر ، شناخته مىشد . همچنين بر پايه روايتى از ابن عباس، پيامبر صلى اللَّه عليه و آله با نزول بسمله ، به پايان يافتن سوره پيشين و آغاز شدن سوره پسين پى مىبرد. ۱ برخى روايات پيش گفته (جايگزينى آيات بر خلاف ترتيب نزول) نيز به صورت خاص و موردى و بر خلاف شيوه رايج در چينش آيات بر اساس نزول بوده است. ۲
با اين حال ، برخى از محقّقان ، توقيفى بودن چينش همه آيات قرآن را نپذيرفتهاند. علامه طباطبايى با اذعان به اين كه بسيارى از سور قرآن، پيش از رحلت پيامبر صلى اللَّه عليه و آله در ميان مسلمانان معروف بوده و نام اين سورهها در احاديث پر شمارى در گزارش نماز رسول خدا به ما رسيده، بر اين باور است كه روايات و ادلّه ياد شده ، توقيفى بودن ترتيب همه آيات قرآن را ثابت نمىكنند. ۳وى با استناد به رواياتى كه كتابت قرآن را به ترتيب نزول ، گزارش مىكنند و جدايى هر سوره را با نزول «بسماللَّه» مىدانند، نتيجه مىگيرد كه چينش قرآن در زمان پيامبر صلى اللَّه عليه و آله به ترتيب نزول بوده است و بر اين اساس بايد آيات مكّى در سورههاى مكى و آيات مدنى در سورههاى مدنى باشند. روايت جمع قرآن در مصحف امام على عليه السلام كه به ترتيب نزول بوده نيز اين نظر را تأييد مىكند. اين در حالى است كه بر اساس روايات پرشمارِ اسباب نزول، آيات فراوانى در سورههاى مدنى است كه در مكه نازل شدهاند ، يا آياتى كه در اواخر حيات پيامبر صلى اللَّه عليه و آله نازل شدهاند، ولى در سورههاى نازل شده در آغاز هجرت قرار گرفتهاند. پس طبعاً اين جابهجايى به اجتهاد صحابه بوده است. ۴
1.براى برخى از روايت پيش گفته، ر.ك: تاريخ اليعقوبى: ج۲ ص۳۴؛ الميزان فى تفسير القرآن: ج۱۲ ص۱۲۷؛ التمهيد: ج۱ ص۲۷۵.
2.ر.ك : التمهيد: ج۱ ص۲۷۵.
3.قرآن در اسلام: ص۱۲۹ - ۱۳۰.
4.الميزان فى تفسير القرآن: ج۱۲ ص۱۲۵.