به معناى آشفتگى و بى‏سامانى. سخن آخر اين كه بسيارى از آنچه تحت عنوان اختلاف مصاحف از آن ياد مى‏شود، به رسم الخط و يا قرائت باز مى‏گردد و نه ترتيب سوره‏ها. ^۱

شاهد ششم : مصحف امام على عليه السلام‏

طبق روايات شيعه و برخى از اهل سنّت، امير مؤمنان عليه السلام قرآن را پس از پيامبر صلى اللَّه عليه و آله گرد آورده است و ترتيب او با تدوين كنونى همسان نيست، بلكه گفته مى‏شود بر حسب نزول بوده است. ^۲ بنا بر اين، تدوين قرآن در حيات پيامبر صلى اللَّه عليه و آله به انجام نرسيده است و ترتيب كنونى حجيت ندارد. ^۳افزون بر اين، گزارش شيخ صدوق در باره فضايل اختصاصى امير المؤمنين عليه السلام نشان مى‏دهد كه امام على عليه السلام تنها جمع‏كننده قرآن از ميان صحابه است :
وأمّا الخامسة والخمسون ، فإنَّ رَسولَ اللَّهِ قالَ لي : «سَيَفتَتِنُ فيكَ طَوائِفُ مِن اُمَّتي فَيَقولونَ : إنَّ رَسولَ اللَّهِ صلى اللَّه عليه و آله لَم يُخَلِّف شَيئاً ، فَبِماذا أوصى‏ عَلِيّاً؟ أوَ لَيسَ كِتابُ رَبّي أفضَلَ الأَشياءِ بَعدَ اللَّهِ عزّ وجلّ؟! وَالَّذي بَعَثَني بِالحَقِّ لَئِن لَم تَجمَعهُ بِإِتقانٍ لَم يُجمَع أبَداً » ، فَخَصَّنِيَ اللَّهُ عزّ وجلّ بِذلِكَ مِن دونِ الصَّحابَةِ . ^۴
اما پنجاه و پنجم : پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله به من فرمود : «به زودى ، گروه‏هايى از امّتم در

مى‏رسيد و مانند ترتيب آيات در آن اختلاف نبود. ^۱

نقد شاهد چهارم‏

تنظيم قرآن در روزگار پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله تابعى از نزول تدريجى و مستمرّ وحى بوده و از اين رو ، چنان طبيعى و با زندگى مسلمانان پيوند خورده و در پيش ديد همگان بود كه نيازى به نقل و تصريح به آن نبوده است. قراين و شواهد نقلى كه پيش‏تر به آنها اشاره شد، گواهِ اين نكته اند.

شاهد پنجم : اختلاف مصاحف صحابه‏

دليل ديگر براى توقيفى نبودن ترتيب سوره‏ها ، اختلاف مصاحف صحابه در اين جهت است؛ زيرا اگر نظم سوره‏ها توسط پيامبر صلى اللَّه عليه و آله انجام شده بود قطعاً صحابه با آن مخالفت نمى‏كردند.

نقد شاهد پنجم‏

بيشتر مصاحف صحابه، مجموعه‏هايى حاصل گردآورى شخصى هر يك از صحابه بوده است كه نه لزوماً همه قرآن را در بر داشته و نه همه صاحبانشان ادعاى مطابقت كامل ترتيب آنها را با يك مرجع خاص داشته‏اند. از اين رو ، اختلاف آنها امرى طبيعى و مقبول است ولى يكسانىِ ترتيب بسيارى از سوره‏ها در همه آنها مانند ترتيب سور طوال و مئين، نشان‏دهنده ترتيب توقيفى و اتفاقى بيشتر سوره‏ها و نه همه آنها است. ^۲ تفاوت‏هاى گزارش شده از مصحف امام على عليه السلام نيز در واقع نشان‏دهنده دو سبك تأليف قرآن بر اساس نزول و بر اساس ترتيب كنونى است و نه