(م ۱۳۲۰ق)، ۱ علامه طباطبايى، ۲ آية اللَّه معرفت ۳ و جمعى ديگر، بر اين باورند. درميان قدما ، قاضى ابوبكر ضمن تأكيد بر توقيفى بودن ترتيب آيات، ۴ بارها بر اجتهادى بودن ترتيب سورهها تأكيد كرده است. ۵
شواهد ديدگاه دوم
اين قول به جمهور نسبت داده شده است ؛ ۶ اما ممكن است استناد اين نظر به برخى، ناشى از ذكر روايات جمع قرآن پس از پيامبر صلى اللَّه عليه و آله و سكوت آنها در برابر آن باشد و نه تصريح به اين ديدگاه. مهمترين شواهد اين گروه عبارت اند از:
شاهد نخست : گردآورى قرآن به امر خليفه اوّل
كسانى بر اين باورند كه در زمان پيامبر، قرآن در حافظه افراد نگهدارى مىشد و چون در دوران ابوبكر و در جنگ يمامه ، جمع فراوانى از حافظان قرآن شهيد شدند، خليفه با هشدارِ عمر ، از ترس ضايع شدن قرآن ، به فكر جمع قرآن افتاد. او زيد بن ثابت را با عدهاى (سعيد بن عاص، عبد الرحمن بن حارث بن هشام و عبد اللَّه بن زبير) مأمور اين كار كرد و بدين ترتيب ، نسخهاى از قرآن را نگاشتند. اين نسخه ، ابتدا نزد ابو بكر و پس از وى نزد عمر وسپس نزد دخترش حفصه نگهدارى مىشد. ۷ به گزارش يعقوبى، اين كار را گروهى متشكل از ۲۵ نفر از قريش و پنجاه نفر از انصار به سرپرستى زيد عهدهدار شدند و ابوبكر به آنها دستور داد قرآن را
1.فصل الخطاب : ص ۴ .
2.الميزان فى تفسير القرآن: ج۱۲ ص۱۲۸ - ۱۲۹ و ۱۲۱.
3.التمهيد: ج۱ ص۲۷۳.
4.الانتصار للقرآن: ج۱ ص۲۹۲-۲۹۹ .
5.الانتصار للقرآن: ج۱ص ۲۷۹-۲۸۸ و ۶۰.
6.الإتقان فى علوم القرآن : ج ۱ ص۱۶۴ - ۱۶۵.
7.صحيح البخارى: ج ۶ ص ۹۸ - ۹۹ ؛ فضائل القرآن، نسايى: ص ۷۴ - ۷۵؛ كنز العمّال : ج ۲ ص ۵۷۱.
