279
شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل

(م ۴۳۶ ق)، ۱ حاكم جِشَمى (م ۴۹۴ ق)، ۲ كرمانى (م ۵۰۰ ق)، ۳طَبْرِسى (م ۵۴۸ ق)، ۴ ابن‏شهر آشوب (م قرن‏۶ ق)، ۵ ابن‏حصار (م ۶۱۱ ق)، ۶ نيشابورى (م ۸۲۷ ق)، ۷ ابوشامه مَقدِسى (م ۶۶۵ق) ۸ و جمع زيادى از معاصران ، ۹ معتقدند كه جمع قرآن با ترتيب كنونى ، در زمان پيامبر خدا و با اشراف ايشان انجام گرفته است. ۱۰
برخى ادّعاى اجماع كرده ، ۱۱مدّعى‏اند كه روايات صحيح فراوانى دلالت دارند كه پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله و صحابه ، قرآن را به ترتيب كنونى تلاوت مى‏كردند. ۱۲ برخى به ادلّه عقلى نيز استناد كرده‏اند. ۱۳قاضى ابوبكر (م ۴۰۳ ق) اين نظر را ترجيح داده ۱۴ و قُرطُبى آن را مقبول‏تر دانسته است. ۱۵ شواهد اين ديدگاه به شرح زير است :

شواهد نقلى و تاريخى ديدگاه يكم‏

۱. قرآن در زمان پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله تدريس و حفظ و بر پيامبر صلى اللَّه عليه و آله عرضه مى‏شد ۱۶ و

1.مجمع البيان: ج‏۱ ص‏۴۲ - ۴۳.

2.كاوشى در تاريخ جمع قرآن: ص‏۱۶.

3.الإتقان فى علوم القرآن: ج‏۱، ص‏۱۶۵.

4.مجمع البيان: ج‏۱، ص‏۴۲ - ۴۳.

5.متشابه القرآن: ج‏۲ ص‏۷۷.

6.الإتقان فى علوم القرآن: ج‏۱ ص‏۱۶۴.

7.غرائب القرآن: ج‏۱ ص‏۲۸.

8.المرشد الوجيز: ص‏۶۷ ح‏۷۰.

9.ر.ك : كاوشى در تاريخ جمع قرآن: ص‏۱۶-۱۷.

10.روح المعانى: ج‏۱ص ۴۷غ‏۴۶ ؛ متى جمع القرآن: ص‏۱۶؛ البيان، ص‏۲۴۰.

11.متى جمع القرآن: ص‏۱۷.

12.جمع القرآن دراسة تحليليه: ص‏۲۸.

13.دراسات قرآنيه (تاريخ قرآن) : ص‏۷۶.

14.ر.ك : فتح البارى: ج‏۹ ص‏۳۸.

15.تفسير القرطبى: ج‏۱ ص‏۴۳.

16.لباب التأويل: ج‏۱ ص‏۹؛ مجمع البيان: ج‏۱ ص‏۴۳.


شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
278

بسيارى از اجزاى قرآن، روشن بوده و كاربرد داشته است.
۴ . نام بردن از سوره‏ها در روايات فضايل و توصيف برخى از آنها به صفاتى مانند «سنام القرآن»، «زهراوان»، «الحواميم»، «المسبّحات»، «المئين» و... نشان از آن دارد كه در زمان صدور و نقل اين روايات، بسيارى از سوره‏هاى قرآن، يك هويت مشخص داشته‏اند، هرچند اثبات صدور هريك از اين روايات از سوى پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله لازم است ؛ زيرا انتساب برخى از اين روايات به ايشان محلّ ترديد است.

مسئله دوم : چگونگى ترتيب سوره‏ها

در اين كه ترتيب كنونى سوره‏هاى قرآن ، توقيفى است و به فرمان پيامبر صلى اللَّه عليه و آله انجام شده يا اين كار بعد از آن حضرت صلى اللَّه عليه و آله و به دست صحابه انجام گرفته است ، اختلاف جدى وجود دارد . طبعاً مدعيان توقيفى بودن ترتيب سور، جمع و گردآورى قرآن را مربوط به زمان رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله مى‏دانند، هرچند قرآن در نوشت‏افزارهاى مختلف بوده و بعد از پيامبر صلى اللَّه عليه و آله ميان دو جلد قرار گرفته باشد . اما كسانى كه ترتيب سوره‏ها را اجتهادى مى‏دانند ، جمع قرآن (به معناى مرتّب كردن سوره‏ها در چينش كنونى) را مربوط به بعد از آن حضرت مى‏دانند. كسانى نيز قائل به تفصيل‏اند كه در اين جا به بررسى ديدگاه‏هاى مختلف مى‏پردازيم.

ديدگاه اول : توقيفى بودن ترتيب سوره‏ها

جمع فراوانى از جمله ابن اشته اصفهانى (م ۲۳۶ق)، ۱ حارث بن اسد محاسبى (م ۲۴۳ ق)، ۲ بلخى (م ۳۱۹ ق)، ۳ ابن انبارى (م ۳۲۸ ق)، ۴ سيد مرتضى

1.الإتقان فى علوم القرآن : ج ۱ ص ۱۶۷ .

2.سعد السعود: ص‏۱۹۲.

3.فتح البارى: ج‏۹ ص‏۳۸؛ الإتقان فى علوم القرآن: ج‏۱ ص‏۱۷۱.

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران، اصغر هادوي کاشاني، محمّد احسانى‏فر لنگرودى، علي‌رضا نظري خرّم، محمّدرضا حسين‌زاده، علي شاه‌ علي‌زاده، حميد رضا شيخي (مترجم)
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    02/01/1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8045
صفحه از 500
پرینت  ارسال به