بحث پرداخته است. ^۱ طبرسى (م ۵۴۸ق) ، ^۲ قرطبى (م ۶۷۱ق)، ^۳نيشابورى (م ۷۲۸ ق) ^۴ و شمار فراوانى از مفسّران هم در مقدمه تفسيرشان به تفصيل به مباحث جمع قرآن پرداخته و در اين زمينه اعلام نظر كرده‏اند . ^۵ همچنين كتاب‏هايى كه با عنوان «المصاحف» تدوين شده‏اند ، مباحث مربوط به جمع قرآن را آورده‏اند ، مانند كتاب المصاحف سِجِستانى (م ۳۱۶ق) ^۶ و كتاب المقنع فى رسم مصاحف الأمصار. ^۷
افزون بر مقدمه تفاسير، در منابع علوم قرآنى نيز مبحث جمع قرآن جايگاهى ويژه دارد. حتى برخى از معاصران ، در اين زمينه به تأليف‏هاى مستقلى روى آورده‏اند. در سده‏هاى اخير ، موضوع جمع قرآن از مهم‏ترين مباحث مورد توجه خاورشناسان بوده است. تئودور نولدكه ، مستشرق آلمانى ، نخستين بار در فصل دوم كتابش ، تاريخ قرآن ، به مباحث جمع قرآن پرداخت. ^۸
سپس رژى بلاشر نيز در بخشى از مقدمه ترجمه‏اش از قرآن، مباحث جمع قرآن را بررسى كرد.
اين روند ادامه داشت تا اين كه در تحقيقات اخير، جان بِرتون ، اختصاصاً در موضوع جمع قرآن ، كتابى با عنوان جمع و تدوين قرآن تأليف كرد.
به نظر مى‏رسد اين كوشش خاورشناسان ، با هدف تضعيف جايگاه والاى قرآن

از منظر روايى و تاريخى ، در اين كه قرآن از سوى كاتبان وحى با دقت نوشته مى‏شد هيچ ترديدى نيست، بنا بر اين، مهم‏ترين مسائل چالشى در موضوع جمع قرآن ، يكى زمان و چگونگى تنظيم آيات در درون سوره‏ها و ديگرى ، ترتيب سوره‏ها در مجموعه مصحف به شكل كنونى است كه هر يك از قرآن‏پژوهان با بهره‏گيرى از روايات گسترده موجود و نيز قراين و شواهد تاريخى، نظرى را برگزيده است. ^۱
همچنين با توجه به گزارش‏هاى تاريخى از اقدامات خلفا و صحابه در جمع قرآن، ذيل اين موضوع ، از قرار گرفتن مجموع سوره‏ها بين دو جلد و نيز يكسان‏سازى قرائات و مصاحف بحث مى‏شود.
در خصوص پيشينه موضوع جمع قرآن ، شايد بتوان ابن سعد (م ۲۳۰ق) را از نخستين كسانى دانست كه روايات جمع قرآن را در بابى با عنوان «ذكر مَن جَمَعَ القرآنَ عَلى عَهدِ رَسولِ اللَّه» آورده است. ^۲
سپس بخارى (م ۲۵۶ق) در كتاب صحيح خود افزون بر ذكر اين روايات به صورت پراكنده، ^۳ شمار فراوانى از آنها را در بابى با عنوان «جمع القرآن» گرد آورده است. ^۴ طبرى (م ۳۱۰ق) نيز در مقدمه تفسيرش ، روايات جمع قرآن را نقل كرده است. ^۵ باقلانى (م ۴۰۳ق) از نخستين كسانى است كه مباحث جمع قرآن را در كتاب الانتصار للقرآن مطرح كرده و به طور مبسوط به نقد و بررسى روايات جمع قرآن پرداخته است. ^۶ ابن عطيه (م ۵۴۶ق) نيز در المحرر الوجيز به تفصيل به اين