245
شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل

افزون بر آن كه لازمه آن پذيرش راهيافت تغيير در متون آيات است - كه به بيان پيش‏گفته ، بطلان آن تأكيد شد - ، جواز جابه‏جايى ميان كلمات متقارب يا مترادف بدان معناست كه برابرى معنايى ميان اين دست از كلمات براى ما امرى مسلّم تلقّى گردد، در حالى كه بسيارى از محقّقان بر اين نكته پاى فشرده‏اند كه نمى‏توان معنا و كاركرد معنايى واژه‏هاى مترادف و متقارب را از هر جهت يكسان دانست . به عبارت ديگر، بررسى معنا و كاركرد مترادفات نشان مى‏دهد كه هر يك از آنها وظيفه انتقال نكات و لطايف خاصى را برعهده دارند كه از واژه مترادف ديگر ساخته نيست. ۱
۶. نظريه پنجم، روايات «سبعة أحرف» را بر انواع قرائت‏هاى هفت‏گانه، حمل كرده است. اين نظريه از دو جهت مردود است:
الف - عموم صاحب نظران اين برداشت را خطا دانسته‏اند؛ زيرا توجيهى براى قرائت‏هاى هفت‏گانه نسبت به ساير قرائات وجود ندارد.
ب - چنان كه در تبيين اقسام هفت‏گانه قرائت آمده، كه همه آنها به نوعى مستلزم پذيرش راهيافت تغيير در قرآن اند، اعم از آن كه اين تغيير ناظر به اعراب باشد يا به تغيير ظاهرى لفظ يا جابه‏جايى كلمات يا تغيير معنايى آيات. از سويى ديگر ، ادلّه نفى راهيافت تحريف در قرآن ، راهيافت مطلق تغيير در قرآن را نفى مى‏كند، بويژه در مواردى كه تغيير يا جابجايى مزبور زمينه تغيير معنايى آيات را فراهم آورد. ۲

1.ر.ك: الفروق اللغويه : ص‏۹۲ - ۹۳؛ البرهان فى علوم القرآن : ج‏۴ ص‏۷۸؛ تاج العروس : ج‏۱ ص‏۲۱؛ علوم حديث: ش ۲۰ ص ۱۰۱ (گفتگو با آية اللَّه سيّد مرتضى عسكرى).

2.ر.ك: البيان ص‏۱۵۱ - ۱۵۲ و ۱۸۷ - ۱۹۱؛ التمهيد فى علوم القرآن : ج‏۱ ص‏۴۳ - ۸۲؛ البرهان فى علوم القرآن : ج‏۱ ص‏۲۱۴.


شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
244

۴. نظريه سوم يعنى جايگزينى فواصل آيات، به دلايل زير مردود است:
الف - به استناد آيه حفظ، هر نظريه‏اى كه مستلزم پذيرش دخل و تصرف در آيات قرآن باشد مردود است.
ب - جابه‏جايى ميان فواصل‏آيات،به‏شدّت در قرآن مورد انكار قرار گرفته‏است:
(وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى‏ عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ قَالَ أُوحِىَ إِلَىَّ وَلَمْ يُوحَ إِلَيْهِ شَىْ‏ءٌ وَمَن قَالَ سَأُنزِلُ مِثْلَ مَآ أَنزَلَ اللَّهُ . ۱
ستمگرتر از افترا زننده دروغ به خداوند و يا كسى كه گفت به من وحى شده در حالى كه چيزى به او وحى نشده ، و كسى كه گفت به همين زودى من هم همانند آنچه خداوند مى‏فرستد ، مى‏فرستم ، كيست ؟)

به گفته مفسران، اين آيه در باره يكى از كاتبان قرآن به نام عبد اللَّه بن سعد بن ابى‏سرح نازل شده كه به هنگام كتابت فواصل آيات، آنها را جابه‏جا مى‏كرد و هنگامى كه پيامبر به او مى‏فرمود: بنويس «عَليماً حَكيماً» او مى‏نگاشت «غَفوراً رَحيماً» و بر همين اساس مدعى بود كه مى‏تواند خود قرآنى نازل كند. ۲
ج - اين احتمال از نظر همه صاحب‏نظران مردود است؛ زيرا مخالف اجماع امّت مبنى بر ممنوع بودن هر گونه تغيير در قرآن است. ۳
د - دقت در فواصل آيات نشان مى‏دهد كه اين فواصل بسيار دقيق و منطبق با درون‏مايه آيات است كه عموماً نقش اقامه برهان بر محتواى آيات را بر عهده دارند. . ۴
۵. ديدگاه چهارم يعنى جابه‏جايى ميان كلمات متقارب نيز مردود است؛ زيرا

1.انعام : آيه ۹۳ .

2.ر. ك: مجمع البيان : ج‏۴ ص‏۱۱۱.

3.شرح مسلم : ج‏۶ ص‏۱۰۰.

4.ر.ك: سبل السلام : ج‏۳ ص‏۱۸۵.

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه قرآن بر پايه قرآن و حديث - جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران، اصغر هادوي کاشاني، محمّد احسانى‏فر لنگرودى، علي‌رضا نظري خرّم، محمّدرضا حسين‌زاده، علي شاه‌ علي‌زاده، حميد رضا شيخي (مترجم)
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    02/01/1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8168
صفحه از 500
پرینت  ارسال به